Vinnan - 01.09.1946, Page 52

GUÐMUNDUE VIGFÚSSOIV:
Sextngnr brantryðjandi
Ölafur Friðriksson, einn helzti brautryðjandi verka-
lýðshreyfingarinnar íslenzku og ötulasti baráttumaður
hennar um langt skeið, átti sextugsafmæli þann 16.
ágúst s.I.
Ólafur fæddist 16. ágúst 1886 á Eskifirði. Er hann
yngstur fimm barna þeirra Ragnheiðar og Friðriks
Möllers kaupmanns á Eskifirði, er síðar var póstmeist-
ari á Akureyri, en þau börn eru öll enn á lífi. Systur
Ólafs eru þær Margrét, gift Ólafi Árnasyni kaupmanni
á Stokkseyri, Valgerður, gift Ottó Tulinius, útgerðar-
manni á Akureyri, og Jónína, gift Jóni Arnesen, út-
gerðarmanni á Akureyri, en bróðir Ólafs er Edvald
Möller cand. phil. á Akureyri. Þessi Möllersætt er ey-
firzk. Langafi Ólafs, Friðrik Möller, er fæddur var
1788, kom um tvítugsaldur frá Danmörku til íslands
og dvaldi hér alla ævi. Sagt var að hann hefði verið af
íslenzkum ættum og það orðið honum hvatning til að
flytja hingað. Ragnheiður, móðir Ólafs, var dóttir Jóns
Ólafssonar, bónda á Helgavatni í Vatnsdal, og var hann
maður eyfirzkur. Jón var giftur Sigríði Finnsdóttur
frá Syðri-Ey á Skagaströnd. Var Ragnheiður yngst
þeirra systkina, er síðar dreifðust víða um land. Var
ein systir hennar gift Jóni Jónssyni á Melum í Hrúta-
firði, önnur Skúla í Hrappsey, en kunnastir af bræðr-
um Ragnheiðar voru þeir Ólafur Jónsson, gestgjafi á
Akureyri, er var faðir þeirra Ragnars og Péturs Ólafs-
sona, og Árni Jónsson á Þverá í Hallárdal í Húna-
vatnssýslu.
Ólafur ólst upp á Eskifirði til 15 ára aldurs, en var
síðan fimm ár á Akureyri, hjá Ottó Tulinius, mági sín-
um. En síðan dvaldi hann átta ár erlendis samfleytt,
aðallega í Danmörku. Ólafur kom heim frá Damnörku
síðast í nóvember 1914 og var þá nokkra mánuði á
Akureyri, en kom hingað til Reykjavíkur í maí 1915
og hefur átt hér heima síðan.
í fyrri heimsstyrj öldinni fer þess fyrst verulega að
gæta hérlendis, að róttækar þjóðmálaskoðanir fari að
festa rætur. Var þetta m. a. árangur af umróti styrj-
aldarinnar, því hvarvetna í hinni blóði drífnu Evrópu
var verkalýðurinn að vakna til vitundar um mátt sinn
og rétt, og búa sig undir átökin við yfirstéttina, sem
ýmist leiddu til sigurs eða ósigurs, eftir því sem efni
stóðu til og á var haldið.
Ólafur Friðriksson
Verkalýðshreyfingin hafði numið land á nokkrum
stöðum hér á landi, en átt við erfiðleika að etja, þótt
árangurinn væri sýnilegur. Það er þó fyrst á síðari ár-
urn styrj aldarinnar 1914—18 og upp úr henni, sem
verkalýðshreyfingin fer verulega að láta til sín taka,
bæði á sviði verkalýðs- og stjórnmála, og færa land-
nám sitt verulega út.
Enginn vafi getur á því leikið, að sá maðurinn, sem
átti drýgstan þáttinn í þessari nýju vakningu, var Ólafur
Friðriksson, þá nýkominn heim frá útlöndum, og hafði
hann þar kynnt sér starf og stefnu verkalýðshreyfingar-
innar og sósíalismans. Ólafur var fullur áhuga og starfs-
orku og tók þegar til óspilltra mála við skipulagningu
samtakanna og boðun sósíalismans.
Brautryðjandastarf er oftast erfitt og vanþakklátt.
Ólafur hefur áreiðanlega heldur ekki farið varhluta af
erfiðleikum þess. Þótt byr hinna alþjóðlegu strauma í
frelsisbaráttu verkalýðsins væri að vissu leyti hagstæð-
ur, var samt við vantrú og tortryggni að etja í hópi
verkalýðsins, á þessum frumbýlingsárum stéttar- og
stjórnmálasamtaka hans. Og undir óttann og tortryggn-
ina var vitanlega trúlega kynnt af stéttarandstæðingn-
um, hinni upprennandi atvinnurekendastétt landsins.
Fyrstu afskipti sín af félagsmálum hóf Ólafur Frið-
riksson með útgáfu vikublaðsins „Dagsbrún“ 1915 og
naut til þess stuðnings nokkurra áhugamanna annarra.
Upp úr því er Hásetafélag Reykjavíkur (síðar Sjó-
242
VINNAN