Vinnan - 01.09.1946, Side 71

Ignasio Silone:
FONTAMARA
Framli.
Til þess að eySa tortryggni og efa Berardos, gekk
pilturinn að veitingaborSinu og borgaSi matinn fyrir
fram. Berardo starSi á hann eins og hann langaSi til
aS segja: MaSurinn er snarvitlaus.
— Út af hverju eru hermennirnir svona æstir núna?
spurSi Berardo, þegar hann var búinn aS borSa.
— Þeir eru aS leita aS Hinum Mikla Óþekkta, sagSi
pilturinn. En viS vorum nú litlu nær.
— Upp á síSkastiS hefur valdhöfunum staSiS mikill
ótti af óþekktum manni, „Hinum Mikla Óþekkta‘,‘ sagSi
pilturinn. — I öllum málum, sem koma fyrir pólitísku
dómstólana, er talaS um óþekktan mann, sem gefur út
leyniblöS og dreifir þeim út. . . . Allir, sem eru staSnir
aS því aS hafa leyniblöS í fórum sínum, staShæfa, aS
maSur, sem þeir hafi ekki þekkt, hafi fengiS þeim þau
.... Fyrst virtist þessi maSur halda sig í námunda viS
verksmiSjurnar, því næst í útjöSrum borganna og ná-
lægt herbúSunum, og loks hefur hans orSiS vart í há-
skólanum.
Fregnir herma, aS hann birtist í mörgum borgum og
héruSum samtímis, og jafnvel uppi viS landamærin.
Um sex þúsundir manna hafa veriS teknir fastir, og
oft álítur stjórnin, aS nú sé hún loks búin aS klófesta
þrjótinn. En ekki líSur á löngu áSur en leyniprentsmiSj-
an tekur til starfa á ný, og þá komast dómstólarnir aS
þeirri niSurstöSu, aS Hinn Mikli Óþekkti leiki enn laus-
um hala.... Upp á síSkastiS hefur hann einkum haldiS
sig í Abruzza.
Alls staSar, þar sem hann er á ferli, gera kafóníarnir
uppreisn. Og geri kafóníarnir einhvers staSar uppreisn,
er hann óSar kominn þangaS.
— En hver er þá þessi maSur? Er þaS sjálfur
myrkrahöfSinginn ? spurSi Berardo.
— Já, máski, svaraSi pilturinn hlæjandi.
— Bara aS einhver gæti vísaS honum veginn til
Fontamara, sagSi Berardo og stundi.
I þessari andránni kom hópur hermanna og lögreglu-
þjóna inn í knæpuna.
— SýniS okkur vegabréf ykkar og önnur skilríki,
sögSu þeir skipandi.
MeSan lögreglumennirnir skoSuSu skilríkin, sem viS
höfSum fengiS í ráSningarskrifstofum fasistanna, vega-
bréf okkar og önnur skjöl, rannsökuSu hermennirnir
knæpuna.
ViS skilríki okkar var ekkert aS athuga, og lögreglu-
þjónarnir voru aS fara, þegar hermennirnir ráku augun
í böggul meS vaxdúksumbúSum, sem lá upp viS þiliS
undir fatasnaganum. Og innihald þessa bögguls gerSi
þá óSa og uppvæga. Þeir réSust á okkur.
— Hver á þennan böggul? Hver hefur lagt hann
þarna? æptu þeir Og án þess aS bíSa eftir svari, þrifu
þeir í okkur og lögSu af staS meS okkur til lögreglu-
stöSvarinnar.
Til lögreglustöSvarinnar var stöSugt veriS aS koma
meS hópa af mönnum úr ýmsum borgarhverfum, sem
höfSu veriS teknir fastir.
— Ekki unna þeir sér hvíldar viS aS leita aS Hinum
Mikla Öþekkta, hvíslaSi pilturinn frá Avezzano.
Þegar viS vorum lokaSir inni í klefa, þar sem tveir
fangar voru fyrir, litum viS Berardo hvor á annan meS
ánægjusvip. Nú fengum viS þó aS minnsta kosti mat og
húsaskjól.
Berardo og pilturinn frá Avezzano tóku strax tal sam-
an um Hinn Mikla Óþekkta. Þeir töluSu í hálfum hljóS-
um, en Berardo átti erfitt meS aS stilla sig og talaSi
stundum upphátt. Ég gat því heyrt sumt af því, sem
hann sagSi:
— Þessi saga um Hinn Mikla Óþekkta er mjög ó-
sennileg. Er hann kafóníi eSa borgarbúi?
Oft, þegar Berardo gætti sín og talaSi lágt, missti ég
samhengiS. En einmitt þegar hann hefSi átt aS tala sem
lægst, varS hann ákafur og gætti sín ekki.
— ÞaS hafa sennilega veriS blöS í bögglinum, sem
þeir fundu í knæpunni. ... Og allan þennan fjölda
taka þeir fastan vegna pakka meS prentuSum blöSum.
Hvers virSi skyldi svona blaSapakki vera?
Pilturinn frá Avezzano var ekki einungis góSmann-
legur á svipinn, heldur einnig mjög þolinmóSur. Hann
var stöSugt aS áminna Berardo um aS hafa lágt, en Ber-
ardo lét þaS sem vind um eyrun þjóta.
-—• Samfylking kafónía og borgarbúa, segir þú. .. .
Hvernig má þaS ske? Borgarbúum vegnar vel, en ka-
fóníum illa. Borgarbúar borSa góSan mat, drekka góS
vín og greiSa enga skatta.... Borgarbúar vinna lítiS,
en hafa miklar tekjur. . .. Tuttugu lírur á dag aSeins,
fyrir aS berja fólk, án þess aS þurfa aS þiggja högg
sjálfur. Hugur borgarbúa til okkar sést bezt á því, hvaS
þeir láta okkur borga fyrir föt, húsnæSi og skófatnaS
.... ViS kafóníarnir erum ræflar og armingjar. Allir
hafa okkur aS féþúfu. Allir níSast á okkur. Allir traSka
á okkur. Jafnvel Don Circostanza hefur snúizt gegn
okkur. Jafnvel hann. ...
Pilturinn frá Avezzano hlustaSi á hann meS upp-
glennt augun.
— HræSilegt, tautaSi hann. — TrúirSu í raun og
VINNAN
261