Stefnir - 01.06.1955, Side 90

68
STEFNIR
úrinn annan I sögunni, óbein frásaga af ástarlifi, dauöaslys, dauði eiginmanns
Gógóar og ,,heimspekilegar“ vangaveltur höf. um allt saman. T.d. þetta úr sam-
ræðum bílstjórans og frúarinnab, áður en ástarleikurinn hefst:„I>að er gott bú
ert kominn aftur“, sagði liún. „Maður viil vera stoltur en getur bað ekki. Ég
vildi ég væri stolt eins og þú. Og maður viil ekki gera á hluta annars og ekki
tneiða neinn á vegferð sinni og ekki valda sársauka, en getur það ekki. Já,
sagði hún“. E>etta var eitt dæmi af mörgum um bað, hvernig heimspekingur
höf. er. Sannastur kafli og áhrifamestur bókarinnar er sá, sem fjallar úm það,
er Ragnar fer með viskíið að Ftixens-húsinu til að selja Ameríkananhm og
uppgötvar ótrygglyndi ástkonu sinnar. Hann lýsir beiskju og afbrýðikennd
átakanlega og raunverulega, og maður finnur til með Ragnari. Hitt er annað
mál, að viðbrögð Ragnars gagnvart Kananum eru óeðlileg. Hann verður ekki
funandi reiður, heldnr hálflyppast hann niður i stað þess að berja á andstæð-
ingnum og rjúka inn í húsið, sem sannur íslenzkur karlmaður mundi hafa gert
í sporum hans. Þannig hefði í>að gerzt í iífinu sjálfu, ef manndómur væri á
ferðinni. Indriði lætur Ragnar nota vin sinn Guðmund sem fórnardýr með I>vi
að berja á honum, og er slikt lágsiglt. — Leiðin norður i land, hvernig Ragnar
deyr inn í átthagana, Skagafjörðinn, er sá hluti bókarinnar, sem minnir áþreif-
anlega á aðdraganda að dauða Harrys i „Snjóum Kilimanjarófjallsins". Mæli-
fellshnjúkurinn notaður á sama hátt og „stórkostlegur, hár og ótrúlega hvitur“
tindur Kilimanjarófjallsins. 1 byrjun þeirrar sögu er talað um, að nálægt
vesturtindinum liggi uppþornað og frosið hræ af pardusdýri, og enginn maður
hafi nokicru sinni getað skýrt hvað bað var, sem pardusdýrið ieitaði í þessari
hæð. Á svipaðan hátt talar Indriði um hvítan hest I Mælifellshnjúknum. Þó
koma svipmótin gleggst fram í því, hvernig Indriði bregður upp leiftursnöggum
myndum úr lífi bílstjórans, eins konar draummyndum, er dauðinn fer að heltaka
hann, svo að manni finnst alis ekki ósennilegt, að höf. hafi haft ,,Snjóana“
vlð höndina á skrifborðinu. „Snjóar Kilimanjarós“ birtist i síðasta hefti Lífs
og Iistar, og getur lesari borið hana saman við til þess að finna hin beinu
áhrif hennar á lýsing Indriða af endadægri bílstjórans. Ef leifturmyndirnar
(,,baek-flashes“) úr ævi Ragnars væru með skáletri og meö greinarskilum,
sæist þetta enn ljósara.
„liókin er varliugavert fordæmi'*.
Ef sagan er í heild skoðuð sem listrænt verk, verður niðurstaðan neikvæð.
Hún er ekki skáidskapur, en hún er margslungin eftirlíking, sem ógagn-
rýnlnn lesari getur þó lesið sér til skemmtunar sem reyfara, því að með hinnl
lánuðu frásögutækni (hún er hvorki rituð á bókmáli né venjulegu lifandi tal-
máli dagsins) slcapast taisverður hraði í hana. En við annan yfirlestur — og
tíðari — stenzt hún ekki einu sinni prófstein göðs reyfara, þvi að þá verða
ambögur og mlsfellur í hugsuninni svo yfirþyrmandi i augum manns, að þær
kæfa atburðarás og jafnvel lama stílhraðann, sem höf byggir þó einungis verkið
á. Og bókin er varhugaver.t fordæmi fyrir heiöarlega byrjendur á rithöfundar-
braut, því að nóg er nú um loddarahátt í íslenzkum bókmenntum i flatneskju
og múgskap.
Akureyri, 10. mai 1955
Steingrímnr Sigurðsson.