Þjóðmál - 01.12.2016, Qupperneq 89

Ráðning Sveins Haralds 0ygaards 2009 istöðu seðlabankastjóra var ekki vegna sérþekkingar hans, heldur afstjórn-
málaástæðum. Fyrsti maðurinn til að heimsækja hann íSeðiabankann var flokksbróðir hans, Thorvald Stoltenberg,
forsætisráðherra Noregs. Hér standa þeir brosleitir fyrir framan helstu sjálfstæðistákn ísiendinga: Var íslenska ríkið of lítið til
að geta staðið á eigin fótum?
Mynd: Kristinn Ingvarsson.
er kveðið á um það, að aðeins megi skipa
íslenska ríkisborgara í embætti. Hefur jafnan
verið litið svo á, að sömu hæfiskilyrði gildi um
setningu og skipun í embætti.98
Eva Joly, sem er raunar líka norsk að ætt, er
franskur stjórnmálamaður, sem hafði verið
rannsóknardómari. Hún er yst á jaðri franskra
stjórnmála, þingmaður græningjaflokks og
fékk 2% atkvæða í forsetakjöri þar í landi
2012. Sumar fullyrðingar hennar hér á landi
voru ekki heldur dæmi um þá gætni, sem
jafnan ertengd góðum stjórnsýsluháttum.
Hún sagðist til dæmis vera viss um sekt
ýmissa bankamanna og furðaði sig á því,
að þeir skyldu ekki þegar hafa verið hand-
teknir.99 Aðalatriðið er þó, að hvorugt voru
þau 0ygaard né Joly dæmi um óháða og
óhlutdræga sérfræðinga.
Skjólkenning Baldurs Þórhallssonar
Það væri efni í aðra ritgerð jafnlanga þes-
sari að ræða út í hörgul þær röksemdir, sem
prófessor Baldur Þórhallsson (sem einnig
hefur setið á þingi fyrir Samfylkinguna) færir
fyrir því, að ísland sé of lítið til að fá staðist.
Örfá orð verða hér því látin nægja. Röksemdir
Baldurs eru aðallega sögulegar, og reifar
hann þær í röð ritgerða, sem hann hefur birt
ásamt aðstoðarfólki sínu: Öll smáríki þurfi
skjól, og ísland hafi fundið slíkt skjól í hinu
norska veldi og síðan hinu danska og enn
síðar hjá Bretum og Bandaríkjamönnum.100
Sú fullyrðing, að öll smáríki þurfi skjól, er
ekki beinlínis röng, en felur í sér umdeilan-
lega alhæfingu. Orðið skjól er þá teygt og
togað út á þrjú svið: Það er í senn notað um
markaði, menningartengsl og ráðstafanir
í öryggismálum. En það á misjafnlega vel
við á þessum þremur sviðum. Smáríki þurfa
markaði, því að þau eru eðli málsins sam-
kvæmt sjaldnast sjálfum sér nóg. En þeirri
þörf er aðallega fullnægt í viðskiptum með
gagnkvæman hag að leiðarljósi og ekki með
sérstöku skjóli hjá stærra ríki, að minnsta
kosti ekki við frjáls alþjóðaviðskipti og á
friðartímum. f öðru lagi bráðvantar smáríki
ef til vill ekki menningartengsl, en slík tengsl
eru þeim þó holl. Nýjar hugmyndir spretta
oftast upp í fjölmenni. En þótt smáríki njóti
ósjaldan góðs af þeirri sköpun, sem á sér stað
í fjölmennum ríkjum, til dæmis í vísindum,
tækni og listum, er undarlegt að orða það
svo, að þau hafi eitthvert skjól af slíkri
sköpun.
í þriðja lagi þurfa smáríki vissulega að gera
einhverjar þær ráðstafanir í öryggismálum,
að þau verði ekki auðveld bráð stærri ríkja.
Þar á skjólshugtakið líklega best við. Slíkar
Sú fullyrðing, að öll smáríki þurfi skjól,
er ekki beinlínis röng, en felur í sér
umdeilanlega alhæfingu. Orðið skjól
er þá teygt og togað út á þrjú svið
ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016 87