Þjóðmál - 01.12.2016, Síða 93

Vissulega er það líka rétt, sem rómverski
lögfræðingurinn Cícero sagði, að föður-
land er alls staðar, þar sem gott er að vera:
„Patria est, ubiqumque est bene."Til þess að
menn kunni við sig í ríki, þarf það að vera
viðkunnanlegt. En sá er einmitt mergurinn
málsins.Til er þjóðernisstefna kúgunar,
heimsvaldastefna, þegar ein þjóð drottnar
yfir annarri og reynir að neyða siðum sínum
upp á hana, til dæmis Rússar gagnvart
Eistlendingum, Kastilíumenn gagnvart
Böskum og Frakkar gagnvart Bretónum. En
til er líka þjóðernisstefna frelsis, þjóðfrelsis-
stefna, þegar undirokaðar þjóðir eins og
Norðmenn, íslendingar, Eystrasaltsþjóðirnar
þrjár, Tékkar, Slóvakar og Slóvenar vakna til
vitundar um sjálfar sig og krefjast forræðis
eigin mála. Slíkar þjóðir kunna best við sig
innan eigin ríkis.121 Heppilegra er að stjórna
Eistlandi frá Tallinn en Moskvu, Færeyjum frá
Þórshöfn en Kaupmannahöfn.
Þótt auðvelt sé að hrekja ýmis rök þeirra
prófessoranna Siberts og Baldurs Þórhalls-
sonar fyrir hagkvæmni stórra eininga, sem
gagnrýnendur þeirra gætu nefnt tröllatrú, er
það ekki aðalatriðið, þegar öllu er á botninn
hvolft. Úrslitum ræður að lokum, hvað við
erum og viljum vera, ekki, hvað við höfum
og getum haft af veraldlegum gæðum. Við
íslendingarfáum litlu um það breytt, hver
við erum. íslendingseðlið er hlutskipti okkar.
Þjóðerni er ekki sköpunarverk neins eins
aðila, heldur niðurstaða þróunar, afleiðing
af samvali margra kynslóða, gagnkvæm
viðurkenning og aðlögun. íslenska orðið
„sálufélag" á vel við um það. Auðvitað á það
ekki að vera fangelsi, heldur heimili: Þeir, sem
kunna þar ekki við sig, fara eitthvert annað.
Þjóðerni er atkvæðagreiðsla á hverjum degi,
eins og Renan orðaði það. En sem fyrr segir
eru traust og sjálfsprottin samstilling meiri í
samleitum smáríkjum eins og Norðurlöndum
en í sundurleitum risaríkjum, þótt vissulega
hafi Bandaríkjunum tekist furðuvel að kynda
sinn bræðslupott.122 Þó má sjá í Norður-
álfunni um þessar mundir, að gagnkvæm
viðurkenning og aðlögun er að minnka.Til
álfunnar flykkist fólk, sem viðurkennir ekki
vestræna siði og venjur, vill ekki laga sig að
þeim.Við þessu þarf að bregðast.Tími hinna
litlu þjóðríkja, hinnar sundurleitu, fjölbreyttu
og viðkunnanlegu Norðurálfu, er ekki liðinn.
Smáríki þurfa skjól, mörg skjól. En þau þurfa
aðallega frelsi.
Dr. Hannes Hólmsteinn Gissurarson er
prófessor við Háskóla íslands.
Aftanmálsgreinar
1. Anne Sibert, Undersized: Could Greenland
be the new lceland? Should it be? Voxeu.org 10
August 2009. http://www.voxeu.org/article/could-
greenland-be-new-iceland. BaldurThorhallsson,
Domestic buffer versus external shelter: viability
of small states in the new globalised economy.
European Political Science, 10. árg (2011), bls.
324-336.
2. Sjá ummæli um íslendinga, Karl Marx og Frie-
drich Engels, Werke, 5. b. (Berlin: Dietz, 1959), bls.
394; Werke, 27. b. (Berlin: Dietz, 1963), bls. 71-72;
Werke, 28. b. (Berlin: Dietz, 1963), 467. bls. Sjá líka
fyrirlitningarorð Engels um smáþjóðir, Werke, 6. b.
(Berlin: Dietz, 1961), 176. bls.
3. Georg Brandes, Amagers Losrivelse, Politiken
16. desember 1906; sami, Amagers Flag, Politiken
22. desember 1906. Sbr. Stór-Dana rembingurinn
í dr. Brandes, Þjóðólfur 24. janúar 1907. Greinar
Brandesar voru skrifaðar undir dulnefninujens
Piter Jespersen".
4. Alfred Cobban, National self-determination
(Oxford: Oxford University Press, 1944), bls. 74.
5. Jón Sigurðsson, Hugvekja til íslendinga, Ný
félagsrit, 8. árg. (1848), bls. 1-24; Jón Þorláksson,
Frá fyrstu stjórnarárum Hannesar Hafstein, Óðinn,
19. árg. (1-6:1923), bls. 8-10; Jón Þorláksson,
Sameining flokkanna, Morgunblaðið 30. og 31.
maí 1929.
6. Hannes H. Gissurarson, The lcelandic Fisheries:
Sustainable and Profitable (Reykjavík: Háskólaút-
gáfan, 2015).
7. William Easterly og Aart Kray, SmallStates,
Small Problems? Policy Research Paper 2139
(Washington DC:The World Bank, 1999). Sjá http://
siteresources.worldbank.org/DEC/Resources/
SmallStatesSmallProblems.pdf
8. Alberto Alesina, The Size of Countries: Does
It Matter? J ournal ofthe European Economic
Association, 1. árg. (2-3:2003), bls. 301-316.
9. Upplýsingarfrá SÞ. http://www.un.org/en/
members/index.shtml
10. The Becker-Posner website, http://www.
becker-posner-blog.com/2012/12/breakup-of-
countries-no-economic-disaster-becker.html
11. David Friedman reynir að skýra smækkun
eða stækkun ríkja með möguleikum þeirra til
skattlagningar: Þegar aðalskatttekjur séu af
viðskiptum (tollar), séu ríki stór. Þegar þær séu
af landi, séu þau lítil. Þegar þærséu afvinnu, séu
þau afmörkuð við þjóðir eða samleitar heildir (til
að hækka kostnaðinn af því að flytjast burt). A
Theory of the Size and Shape of Nations ,Journal
ofPolitical Economy, 85. árg. (1: febrúar 1977),
bls. 59-77.
12. Milton Friedman og Anna Schwartz, The Great
Contraction (Princeton: Princeton University Press,
1973).
13. Angus Maddison, Historical Statistics for the
World Economy, 1-2003 AD. GDP Levels, Inter-
national Geary-Khamis dollars.The Maddison-
Project. Sjá http://www.ggdc.net/maddison/
maddison-project/home.htm, 2013 version
14. Friedrich A. Hayek, The Road to Serfdom
(London: Routledge and Kegan Paul, 1944), XV. k.
sbr. ísl. þýð. 1980.
15. Tölur um Bretland eru sóttar í A ShortGuide
to the Foreign & Commonwealth Offíce (London:
National Audit Office, June 2015), 3. Tölur um
ísland eru frá Urði Gunnarsdóttur, upplýsinga-
fulltrúa utanríkisráðuneytisins.
16. Governmentat a Glance 2009, Table 5.1. (Paris:
OECD, 2009).
17. Þetta hefur ekki breyst frá 2006 skv. tölum
Alþjóðabankans, sjá http://data.worldbank.org/
indicator/MS.MIL.XPND.GD.ZS
18. Joseph Tainter, The Collapse ofComplex
Societies (Cambridge: Cambridge University Press,
1990).
19. William Easterly og Sergio Rebelo, FiscalPolicy
and Economic Growth:An Empirical Investigation,
Working Paper NO. 4499 (Cambridge, MA: Nation-
al Bureau of Economic Research, 1993). Þessi
skoðun virðist í ósamræmi við kenningu Davids
ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016 91