Þjóðmál - 01.12.2016, Blaðsíða 94

Friedmans, sem taldi stór ríki hneigjast til að afla
fjár með tollum, en lítil með gjöldum á landi og
samleit ríki með gjöldum á vinnu (tekjuskatti).
20. TaxAdministration in OECD and Selected Non-
OECD Countries: Selective Information Series (Paris:
OECD, 2006), Tafla 22.
21. Sama heimild, Tafla 24.
22. Hannes Finnsson, Mannfækkun afhallærum
(Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1970), 37. grein,
l.athugasemd.
23. í samræmi við íslenska málvenju er hér rætt
um Davíð, þar sem Sibert ræðir um„Oddsson",
sem hún stafsetur raunar rangt sem„Oddson".
24. Þetta sést best á bókinni Preludes to the
lcelandic Financial Crisis, ritstj. Robert Z. Aliber og
Gylfi Zoéga (New York NY: Palgrave Macmillan,
2011). Þar eru ýmsar greinar, sem hagfræðingar
skrifuðu fyrir bankahrunið íslenska. Þeir vöruðu
þar við ýmsu, en enginn nefndi þessi atriði, þótt
þau hefðu skipt sköpum um það, að íslensku
bankarnirféllu, á meðan bönkum í öðrum löndum,
t. d. Danske Bank, Royal Bank of Scotland og UBS
var bjargað frá falli.
25. Skýrsla RNA, Rannsóknarnefndar Alþingis á
bankahruninu (Reykjavík: Alþingi, 2010), 6. b., 19.
k., bls. 140.
26. ThorvaldurGylfason, lceland's blend of old and
new, VoxEU.org 10 July 2008
27. Sbr.Tm 1,6,10.
28. Falla frá kaupréttinum vegna harðrar gagnrýni,
Morgunblaðið 22. nóvember 2003.
29. Skýrsla RNA, 7. b.( 21. k„ bls. 178 (Tafla 1).
30. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 79.
31. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 172. Heimildin er
minnisblað Ingimundar frá 13. október 2008.
32. Ég sat í bankaráði Seðlabankans 2001-2009 og
átti margoft tal við Davíð Oddsson árið 2008, sem
varaði mjög afdráttarlaust við hættuna af stór-
felldri bankakreppu. Ég hef enga ástæðu til að ætla,
að Davíð hafi notað mildari orð við valdamenn.
33. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 102. Sbr. viðtal höf.
við Árna M. Mathiesen 13. janúar 2016. Árni telur,
að á þessum fundi hafi Davíð fyrst varað sterklega
við og að minnsta kosti jafnsterklega og á fjöl-
mennari fundi 7. febrúar.
34. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 118 og 119.
35. Þessar tillögur koma allar fram í Skýrslu RNA,
6. b„ 19. k. Um flutning Kaupþings úr landi, bls.
122 og 124. Um færslu lcesave-reikninga í breskt
dótturfélag, bls. 124. Um flutning norska bankans
í eigu Glitnis (og aðrar tillögur Seðlabankans), bls.
256-257.
36. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 136-137.
37. Skýrsla RNA, 6. b„ 19. k„ bls. 143,148,152 og
173. Hér eru aðeins taldir þeir fundir, sem skráðir
voru og sagt var frá í skýrslu RNA, en ekki t. d.
símtöl og óopinberirfundir.
38. Sjá http://www.sedlabanki.is/utgefid-efni/
raed u r/eda/2007/03/30/R%C3%A6%C3%B0a-
Dav%C3%AD%C3%B0s-Oddssonar-
-formanns-bankastj%C3%B3rnar-
Se%C3%B0labanka-%C3%8Dslands--%C3%A1-
%C3%A1rsfundi-bankans-30.-mars-2007-/
39. Sjá http://www.sedlabanki.is/utgefid-efni/
raedur/raeda/2007/11 /06/R%C3%A6%C3%B0a-
formanns-bankastj%C3%B3rnar-
Dav%C3%AD%C3%B0s-Oddssonar-%C3%A1-
fundi-Vi%C3%B0skiptar%C3%A1%C3%B0s-
%C3%8Dslands-%C3%BEri%C3%B0judaginn-6.-
n%C3%B3vember-2007/
40. Sjá http://www.sedlabanki.is/utgefid-efni/
raedur/raeda/2008/03/28/R%C3%A6%C3%B0a-
Dav%C3%AD%C3%BOs-Oddssonar-
-formanns-bankastj%C3%B3rnar-
Se%C3%B0labanka-%C3%8Dslands-%C3%A1-
%C3%A1rsfundi-bankans-28.-mars-2008/
41. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Unnið á þríþætt-
um vanda, Fréttablaðið 4. september 2008.
42. Alex Brummer, Bad Banks (London: Random
House Business Books, 2014), bls. 42.
43. Charles Farrugia.The Special Working Environ-
ment of Senior Administrators in Small States,
World Development, 21. árg. (1993), bls. 221-226.
44. Thorvaldur [ranglega stafsettThorvaldor
í ritgerð Siberts] Gylfason, lceland Warms to
Europe.VoxEU.org 21 July 2009. Sibert notar orðin
„nepotism" og„corruption", en Þorvaldur talar um
„clan-based society ... permeated by politics".
45. Wolfgang C. Muller, Party Patronage and Party
Colonization of the State, í Richard S. Katz and
William J. Crotty, eds. Handbook ofParty Politics
(London: Sage Publications 2006), bls. 189.
46. Transparancy International, Corruption
Perceptions Index, http://www.transparency.org/
research/cpi/overview
47. Tölvuskeyti frá Wolfgang Muller til mín 28.
júlí 2016. Ég hafði spurt hann, við hvað hann
styddist um þá niðurstöðu, að stjórnmálahygli
(party patronage) væri meiri á íslandi en öðrum
Norðurlöndum. Sjá á ensku Gunnar Helgi
Kristinsson, Parties, States and Patronage, West
European Politics, 19. árg. (3:1996), bls. 433-457;
Clientelism in a Cold Climate:The Case of lceland,
Simona Piattoni, ritstj., Clientelism, Interests,
and Democratic Representation (Cambridge:
Cambridge University Press, 2001), bls. 172-192.
Hugsanlega hafði Múller líka aðgang að ritgerð
Gunnars Helga á ensku á Netinu, Patronage and
Public Appointments in lceland, sem er nánast
samhljóða ritgerðinni Pólitískar stöðuveitingar á
íslandi, sem hér er rætt um, sjá https://
ecpr.eu/Filestore/PaperProposal/f48667ec-8cc9-
4137-bfc7-45352b3fe2f7.pdf
48. Hugsanlega urðu önnur tímamót enn fyrr,
þegar úthlutun embætta færðist inn í landið,
fyrst í tíð landshöfðingja frá 1871, síðan með
heimastjórn. Það var algengt ádeiluefni á ráðherra
íslands 1904-1918, að þeir veittu embætti eftir
stjórnmálasjónarmiðum. Danskir ráðherrar og
embættismenn voru ólíklegri til þess að láta
embættaveitingar ráðast af slíkum sjónarmiðum.
Þeir myndu hins vegar frekar hafa veitt embætti
mönnum, sem líklegir væru til að vera almennt
hallir undir Dani.
49. Sbr. ævisögu Jónasar í þremur bindum eftir
Guðjón Friðriksson, Saga Jónasar frá Hriflu, 1 -3. b.
(Reykjavík: Iðunn, 1991-1993). Sbr. einnig Hannes
H. Gissurarson, Jón Þorláksson forsætisráðherra
(Reykjavík: Almenna bókafélagið, 1992).
50. Sbr. Jakob F. Ásgeirsson, Þjóð i hafti (Reykjavík:
Almenna bókafélagið, 1988).
51. Ólafur Björnsson, Félagshyggja og félagi
Napóleon, Morgunblaðið lO.júní 1978.
52. SigurðurThoroddsen, Eins og gengur
(Reykjavík: Mál og menning, 1982), bls. 218.
53. Árni Óla, Erill og ferill blaðamanns hjá
Morgunblaðinu um hálfa öld (Reykjavík: (safoldar-
prentsmiðja, 1963), bls. 384.
54. Gunnar Helgi Kristinsson, Pólitískar stöðuveit-
ingar á íslandi, Stjórnmálog stjórnsýsla, 2. árg. (1:
2006), bls. 12.
55. Hannes H. Gissurarson, íslenskirkommúnistar
1918-1998 (Reykjavík: Almenna bókafélagið,
2011).
56. Hannes H. Gissurarson, Hvers virði var Rússa-
gullið? Vísbending, 33. árg. (29:2015), bls. 3-4.
Þar eru notaðar tölur úr Kjartan Ólafsson, Hvað
varð um peningana frá Moskvu? Morgunblaðið 3.
nóvember 2006. Þær eru núvirtar og skattvirtar
(af því að þær voru leynilegar og því ekki greiddur
af þeim skattur). Nú má deila um, hvort skattvirða
eigi slíkar greiðslur, því að framlög til stjórnmála-
flokka eru skattfrjáls. En þar er þó aðalatriðið,
hvers virði framlagið var veitandanum, þegar það
skipti um hendur.
57. Ólafur Björnsson, Eiga menntamenn erindi í
stjórnmálabaráttuna? Morgunblaðið 6. júní 1956.
58. Árin 1930-1960 sat Sjálfstæðisflokkurinn í
stjórn 1932-1934,1939-1942,1944-1956 og
1959-1960. Framsóknarflokkurinn sat í stjórn
1930-1942,1947-1958
59. Ólafur Björnsson, Er sósíalismi og frjáls
skoðanamyndun samrýmanlegt? Morgunblaðið
29. ágúst 1968. Ef til vill er þetta eitt dæmið um
það, sem kalla má lögmálTocquevilles: Böl eða
ranglæti verður því sýnilegra og áþreifanlegra
sem það minnkar, því að þá breytist það úr reglu í
undantekningu.
60. Hér er horft fram hjá sveitarfélögum, en líklega
eru fyrirgreiðslustjórnmál og stjórnmálahygli þar
enn algeng og miklu algengari en hjá ríkinu.
61. Sbr. Agnesi Bragadóttur, Endalok Sambandsins,
Morgunblaðið 25., 26., 28. og 29. mars 1995. Þar
sagði hún frá því, hvernig Landsbankinn reyndi að
tryggja endurheimturá útlánum til samvinnu-
félaga. Greinilegt var, að hún hafði haft aðgang að
innanbúðarmönnum í Landsbankanum, og urðu
af því talsverð eftirmál.
62. Sbr. m. a. Halldór Halldórsson, Laxaveislan
mikla og þjóðin borgar brúsann: en ber enginn
ábyrgð? (Reykjavík: Fjölvi, 1992).
63. Gunnar Helgi Kristinsson, Pólitískar stöðuveit-
ingará íslandi (2006), bls. 5-29.
64.1985-1987 sat samsteypustjórn Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks, 1987-1988
stjórn Sjálfstæðisflokks, Framsóknarflokks og
Alþýðuflokks, 1988-1991 stjórn Framsóknarflokks,
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks og raunar
um tíma líka Borgaraflokks og 1991-1993 stjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks.
65. Hann sagði t. d. í sjónvarpsviðtali 19. ágúst
2009, að„skrímsladeild" hefði mikil áhrif í
Sjálfstæðisflokknum, sjá http://www.mbl.is/frettir/
innlent/2009/08/19/bjarni_fridar_skrimsladeild/
Gunnar Helgi beitti sér einnig í stjórn Stofnunar
stjórnsýslufræða og stjórnmála gegn því, að Davíð
Oddssyni, fyrrverandi formanni Sjálfstæðis-
flokksins, yrði boðið að halda erindi á fundum
stofnunarinnar þrátt fyrir tillögur og vilja annarra
kennara í stjórnmálafræðideild, m. a. Ómars
Kristmundssonar, um það.
66. Gunnar Helgi sagði t. d. í viðtali í kvöldfrétta-
tíma RÚV10. ágúst 2009, að mjög vafasamt væri,
að betri samningur fengist en sá, sem þá hafði
verið gerður og lá fyrir Alþingi til afgreiðslu, sjá
http://eyjan.pressan.is/frettir/2009/08/10/gunnar-
helgi-kristinsson-stjornarkreppa-ef-althingi-
fellir-icesave/ Sbr. líka Sigurð Kára Kristjánsson,
Prófessor í öngstræti, Morgunblaðið 10. desember
2009.
67. Sjá https://hagstofa.is/talnaefni/ibuar/kosnin-
gar/thjodaratkvaedagreidslur/
68. Sigurbjörg tók þátt í prófkjöri Samfylkingar-
innar í Reykjavík 2009 og sat („umbótanefnd"
flokksins, sem starfaði 2010. Margrét var formaður
framkvæmdastjórnar Samfylkingarinnar
2009-2013.
69. Gunnar Helgi Kristinsson, Pólitískar stöðuveit-
ingará íslandi (2006), bls. 22.
70. Kærunefnd skipuðu Björn L. Bergsson, Oddný
Mjöll Arnardóttir og Ása Ólafsdóttir. http://www.
urskurdir.is/Felagsmala/KaerunefndJafnrettismala/
nr/1622
71. EiríkurTómasson sat í stjórn Sambands
ungra framsóknarmanna og varaðstoðarmaður
ráðherra Framsóknarflokksins 1977-1979, sbr.
auglýsingu í Tímanum 27. febrúar 1977. Ragnar
Hall var efsti maður á lista Sjálfstæðisflokksins í
bæjarstjórnarkosningum á Eskifirði 1978, en hann
var þá fulltrúi sýslumanns þar, og sat í bæjarstjórn
til 1979, er hann fluttist til Reykjavíkur, sjá m. a.
viðtal íVísi 10. maí 1978. Ólafur Börkur Þorvalds-
son skipaði 2. sæti á lista Sjálfstæðisflokksins í
bæjarstjórnarkosningum á Húsavík 1990, sjá m. a.
DV23. apríl, en sat ekki í bæjarstjórn, þar eð hann
fluttist úr bænum. Hjördís Hákonardóttir var virk í
Samtökum herstöðvaandstæðinga, sbr. Útifundur
annað kvöld í lok Keflavíkurgöngunnar, Þjóðviljinn
22. júní 1968.
72. Sú athugasemd prófessors Siberts, að
kunningsskapur skipti máli í fámennu landi, á
auðvitað rétt á sér, og sést réttmæti hennar vel
af þessu máli. Til dæmis var prófessor Sigurður
Líndal, sem gekk harðast fram í gagnrýni á
stöðuveitinguna til Ólafs Barkar, nátengdur Eiríki
Tómassyni (sem var kvæntur bróðurdóttur hans).
Þess var þó aldrei getið, þegar Sigurður kom fram
opinberlega. Ragnar Hall var líka vinur og gamall
samstarfsmaður Markúsar Sigurbjörnssonar
hæstaréttardómara. Gunnar Helgi Kristinsson
vinnur að rannsóknum á valdi og lýðræði með
BjörguThorarensen, eiginkonu Markúsar, sjá
http://vol.hi.is/rannsoknarverkefni/
73. Sjá m. a. Friðrik Þór Guðmundsson, Hæstiréttur
í pólítískri refskák, Dagur 1. febrúar 2000, þar sem
92 ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016