Strandapósturinn - 01.06.1970, Blaðsíða 29

tungu með sveit sína, og mun ekki hafa þótt fýsilegt að halda
á fund konungsmanna eins og málum var komið. En bréf sendi
hann þaðan, bæði til alþingis og Hvítfelds. Er biskup þá enn
sem fyrr skorinorður og segist, „vilja hylla og halda Kristján
III. fyrir vorn réttan herra og Noregskonung og gjalda honum
allan þann skatt og skyldur, sem kóngsins þegnum til ber réttum
Noregskonungi að veita, eftir þeim svömum sáttmála, sem vér
og vorir forfeður hafa fyrir oss játað.“ (D.I.X.623).
Eftir þann storm, sem handtaka Ogmundar biskups vakti með-
al lærðra manna og leikra, jafnhliða ránum og kúgunaraðgerðum
Hvítfelds, hafði Gissur biskup hægt um sig á stólnum og var
blíður við alla, er á fund hans sóttu. Einkum reyndi hann að
vinna hylli leikmanna, því að prestar voru honum yfirleitt mót-
snúnir. Þegar Gissur hafði tekið biskupsvígslu, árið 1542, fór
hann fyrir alvöru að breyta kirkjusiðum eftir fyrirmælum Lúthers-
trúar. Mæltist það illa fyrir meðal almennings. Margir prestar
kusu fremur að hætta störfum sem slíkir, en fremja guðsþjón-
ustu samkvæmt hinum nýja sið. Varð þá prestafæð mikil, svo
að biskup varð jafnvel að vígja ólærða menn til prests.
Á yfirreiðum um biskupsdæmið hafði Gissur jafnan með sér
15 sveina, alla vel vopnaða, því að hann vissi að flestir voru
honum óvinveittir. Lét hann þá alla presta sverja sér hollustu-
eiða, og fóru sveinar hans aldrei úr týgjum nótt eða dag, fyrr
en þeim svardögum var lokið. Gissur biskup Einarsson var sem
fyrr er að vikið vitur maður, vel lærður og mikilmenni af sjálf-
um sér. Er það tvímælalaust honum mest að þakka, hve tiltölu-
lega vandræðalítið siðaskiptin komust á í Skálholtsbiskupsdæmi.
Gætni hans, festa og forsjálni mun hafa afstýrt manndrápum og
heiftaræði, sem í öðrum löndum sigldu í kjölfar trúskiptanna og
létu að baki sér brenndar borgir og blóðuga valköstu. Hið eina,
sem skugga kastar á minningu Gissurar, er þátttaka hans í ömur-
legum ævilokum Ögmundar biskups. Að vísu var Gissuri þar
hin mesta vorkunn, en samt hefði maður kosið að hlutdeild hans
hefði verið önnur og drengilegri.
Að inngangi þessum loknum skal svo vikið að Staðarprestum,
á umbrotatímum siðskiptanna.
27