Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 22

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 2322 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
Þessir ljósmóðurþankar draga dilk á eftir sér.
Vilmundur Jónsson landlæknir sendir Þuríði per­
sónu legt bréf „birt til leiðbeiningar eftirleiðis og fer
ekki annarra á milli.“ (Ljósmæðrablaðið, 1930, s.13).
Þar lýsir hann áhyggjum yfir vangaveltum Þuríðar
um að vara almenning við að leita til lækna við
fæðingar hjálp. Slíkar aðdróttanir geti valdið óvild á
milli þessara tveggja stétta, lækna og ljósmæðra sem
þjóðin á svo mikið undir, að vinni í sátt og samlyndi.
Þá sé einnig hægt að lesa út úr skrifum hennar að
hún óttist sam keppni við nýopnaða fæðingardeild
Land spítalans og það sé ekki gott. Í öðru tölublaði
Ljósmæðrablaðsins árið 1932 birtir Þuríður bréfið frá
land lækni, þrátt fyrir orð hans um að það sé þeirra
á milli og lýsir undrun á að hægt sé að misskilja orð
hennar með slíkum hætti. Það sé henni mjög fjarri
skapi að móðga vini sína læknana og að hún virði
ólíkar skoðanir á því hver eigi að annast fæðingar­
hjálp:
… en mér fanst það engin móðgun við lækna,
þótt ég hafi þá skoðun, og haldi fast við hana
opinberlega, þrátt fyrir allar leiðbeiningar frá
landlækni og öðrum, að heppilegra sé, að ljós­
mæður annist yfirleitt einar um þær fæðingar
þar sem alt gengur eðlilega án þess að vantreysta
nokkuð læknum eða gera þeim órétt til. (Ljós­
mæðrablaðið, 1932, s.14).
Eins og sjá má af orðum Þuríðar, er hún trú eigin
sannfæringu um að með góðri þekkingu og aukinni
menntun sé það ljósmóðirin sem eigi að standa við
hlið kvenna í eðlilegum fæðingum:
Það má þó alltaf athuga í þessu sambandi eitt
atriði, og það er kostnaðarhliðin. Hvaða læknir
stenst við að bíða eftir fæðingu klukkutímum eða
jafnvel dögum saman, fyrir svipaða borgun og
ljósmæður fá … Fyrir því hefur verið barist eftir
mætti, að íslenska ljósmæðrastéttin yrði fyllilega
starfi sínu vaxin, en það tel ég hana ekki, ef hún
er ekki fær um, upp á sitt einsdæmi, að aðstoða
við eðlilega fæðingu, og segja til í tíma ef lækni
þarf með til einhverrar meiriháttar aðgerðar …
Hefir það verið brýnt fyrir ljósmæðranemunum
í skólanum, enda þó að kennsla þeirra hafi farið
fram í þeim anda að eyðileggja ekki eðlilegan
gang fæðingarinnar með deyfandi lyfjum eða
öðru. Annað mál er það, að nú færist í vöxt að
deyfa konur við fæðingu, og sé það eindregin ósk
konunnar, mun engin ljósmóðir setja sig upp
á móti því, enda þótt enn séu skiptar skoðanir
um hversu gagnlegar slíkar deyfingar séu, og
ég fyrir mitt leyti hefi alltaf verið á móti þeim
við eðlilegar og léttar fæðingar, og þykist hafa
fullan rétt til þess ávítu – og leiðbeiningarlaust.
(Ljósmæðrablaðið, 1932, s.14­15).
Þuríður bendir á að þær skoðanir sem hún
viðrar í greininni séu læknum sem best hafa fylgst
með starfi hennar fullkunnar og allra síst óttist hún
sam keppni, heldur sé hún þvert á móti velunnari
fæðingar deildar Landspítalans og hafi barist fyrir
opnun hennar. Í lok greinarinnar segir formaður
Ljósmæðrafélagsins: „Ætla ég svo ekki að orðlengja
um þetta að sinni en mun eftirleiðis eins og hingað
til hafa mínar skoðanir bæði á fæðingarhjálp og öðru
og láta þær í ljós opinberlega, ef mér finst ástæða til.“
(Ljósmæðrablaðið, 1932, s.16).
Í þeim fátæklegu og takmörkuðu heimildum
sem liggja eftir um hið merka starf Þuríðar er sam­
eiginlegur rauður þráður að hún hefur alltaf látið sér
mjög annt um fæðingarhjálp til handa konum sem
áttu um sárt að binda. Í húsi sínu að Tjarnargötu 16
hafði hún á þriðja áratug síðustu aldar sömuleiðis
út búið „ofurlitla fæðingadeild, og er það sagna sannast,
að hún gerði það ekki til að sýna hve snjöll hún væri að
útbúa ágætar snyrtistofur fyrir þá sem vel gætu borgað,
heldur til að skjóta skjólhúsi yfir húsvilta einstæðinga,
sem þyrftu að fæða börn.“ (Ljósmæðrablaðið, 1930,
s.62).
Svo virðist vera að eftir að Þuríður hætti að
mestu að taka á móti börnum hafi áhugi hennar á að
styðja við konur og barnshafandi stúlkur sem
hvergi áttu höfði sínu að halla aukist. Árið 1943 er í
Ljósmæðrablaðinu, 3.tbl., sagt frá því að félagsfundur
Ljós mæðra félags Reykjavíkur hafi einróma samþykkt
tillögu um brýna nauðsyn á að stofna Mæðraheimili í
Reykjavík eða nágrenni. Mæðraheimilið væri hugsað
sem griðastaður fyrir ógiftar, þungaðar konur þar sem
þær gætu dvalið fyrir og eftir fæðingu þar til hagur
þeirra og barna þeirra vænkaðist. Hér er gripið niður
í sameiginlegu bréfi Ljósmæðrafélags Reykjavíkur og
Ljósmæðrafélags Íslands til Bæjarstjórnar Reykja­
víkur og líklegt er að Þuríður haldi þar á penna:
Okkur, sem stundum fæðingarhjálp erum
kunnugastar kringumstæðum þessara mæðra, og
manni rennur til rifja að þurfa að horfa upp á
þvílíkt miskunnaleysi sem ógift kona á við að
stríða fyrir það eitt að hún er móðir. Öll höfum
við bæði konur og menn látið huggast við móður
barm. Það er því syndsamleg blekking gegn því
góða, sem með manninum býr, að hafast ekki
að til hjálpar fyrir móður með saklaust, ómálga
barn, sem er gestur á hinum hrjóstuga vegi
tilverunnar, þar sem það á alla sína gæfu, sem
einnig er gæfa þjóðfélagsins, undir því komið
að vel takist til um heilbrigði þess og uppeldi.
Sérhverri móður er skylt að næra barn sitt á
móðurmjólkinni, henni er líka ljúft að annast
það og lauga það. Enda eru og viðurkennd hin
ævarandi þroskaáhrif, sem samvera barnsins
hefir á sálarástand móðurinnar. Því má ekki,
hvorki vegna móður né barns, stía þeim í
sundur sakir örbirgðar eða umkomuleysis, en
þeim örlögum hafa þessar konur of oft mátt sæta
til mikillar ógæfu fyrir þær sjálfar og barnið.
(s.29­30).
Við stofnun heimilisins var Þuríður Bárðardóttir
titluð húsmóðir heimilisins, en til heimilisins var
stofnað í pólitískri sátt og „var það búið fallegum hús ­
gögnum og tækjum svo að dvöl mæðranna geti verið sem
bezt og þeim sem allra mest til hvíldar.“ (Ljósmæðra­
blaðið, 4. tbl, 1943, s.38).
Síðustu árin sem Þuríður lifði var hún heilsulaus
og hafði ekki fótavist nema öðru hverju. Andlegum
kröftum hélt hún óskertum til hins síðasta. Síðustu
tvö árin sem formaður Ljósmæðrafélagsins komst
hún ekki á aðalfund félagsins, en hafði greinilega
verið með í undirbúningi. Var Þuríður einróma kosin
fyrsti heiðursfélagi Ljósmæðrafélagsins í lok aðal­
fundar árið 1946 þegar hún óskaði eftir að láta af
störfum. Voru henni sendar rósir fagurlega bundnar
silki böndum í íslenskum fánalitum. Með svolátandi
kveðju:
Frk. Þuríður Bárðardóttir, ljósmóðir, Tjarnar­
götu 16. Aðalfundur Ljósmæðrafélags Íslands
sendir yður hér með beztu kveðju og þakklæti
fyrir ómetanlegt brautryðjendastarf í þágu
íslenzkrar ljósmæðrastéttar í áratugi um leið og
þér eruð kjörin heiðursfélagi Ljósmæðrafélags
Íslands. Fundarkonur. (4.tbl, 38).
Þuríður lést 3. febrúar árið 1955 að heimili sínu að
Tjarnargötu 16 í Reykjavík.
Helstu heimildir:
Jón G.Nikulásson.(1955). Þuríður Bárðardóttir,
Ljósmæðrablaðið, 33(2), 13­15.
Jóhanna Friðrikdóttir og Sigríður Sigfúsdóttir. (1930). Þuríður
Bárðardóttir, Ljósmæðrablaðið, 12(6), 61­62.
Ritstj.(1943). Mæðraheimili í Reykjavík, Ljósmæðrablaðið,
21(3), 29­30.
Ritstj.(1943). Lögskipaðar Ljósmæður í Reykjavík,
Ljósmæðrablaðið, 21(6), 61­70.
Ritstj.(1946). Aðalfundur 1946. Ljósmæðrablaðið, 24(4), 37­40.
Þuríður Bárðardóttir.(1932). Ljósmóðurþankar,
Ljósmæðrablaðið, 10(1) 1­4.
Þuríður Bárðardóttir. (1932). Bréf frá landlækni,
Ljósmæðrablaðið, 11(2) 13­16.
Þuríður Bárðardóttir. (1931). Áramótahugleiðingar,
Ljósmæðrablaðið, 9(1), 1­2.
Þuríður Bárðardóttir. (1934). Ágrip af sögu Ljósmæðrafélag
Íslands, 12(4), 37­41.
12. júlí 1946 í Vísi.
Dánartilkynning í Morgunblaðinu 20. febrúar 1955.