Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Blaðsíða 65

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 6564 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
viðtal
„Þetta er mjög ólíkt
því sem er heima“
Viðtal við Aureliju Povilaitytė ljósmóður
á Fæðingarvakt Landspítalans
Ísland er orðið fjölmenningarlegt samfélag og ljósmæður sinna fleiri
og fleiri konum sem koma víða að. Þá hefur ljósmæðrum sem eru
af erlendum uppruna fjölgað. Ein þeirra er Aurelija Povilaitytė sem
starfar á Fæðingarvakt Landspítalans.
höfundur ólöf ásta ólafsdóttir
Við Aurelija fórum saman til heimalands hennar
Litháen og tókum þátt í ráðstefnu sem haldin var
í gamla skólanum hennar í Kaunas. Ráðstefnan bar
yfirskriftina International Scientific­Practical Mid­
wives’ and Midwifery Students’ Conference. Normal
Labour and Birth: Midwifery Practice in Lithuania
and Iceland.
Mig langaði til að halda samtalinu um ljós­
móður fræði við Aureliju áfram og fá að vita meira,
hvernig það kom til að hún fluttist til Íslands og
starfar nú hér sem ljósmóðir. Við fundum tíma
til að hittast á vordegi, eftir fjórðu næturvakt hjá
Aureliju og nokkurra klukkutíma svefn. Ég spurði
fyrst: Hvers vegna varðstu ljósmóðir?
Þetta var einhver tilfinning, mig langaði til að
verða flugmaður en svo hafði ég alltaf áhuga á
fögum sem höfðu eitthvað að gera með líkamann,
svona þetta læknisfræðilega. Svo sótti ég um
og langaði að vera dýralæknir en þá sá ég ljós-
móðurfræðina og hugsaði „oh my God“ mig
langar að vera ljósmóðir. Pabbi minn sagði: „ef
þú heldur að þú verðir ánægð með það, skiptu
þá um“ og ég gerði það.
Í Litháen er hjúkrun ekki undanfari ljósmóður náms,
námið tekur 3 ár og flestar ljósmæður eru rétt rúmlega
tuttugu ára þegar þær útskrifast. Hvernig var námið?
Þegar ég lít til baka hefði ég ekki viljað læra ljós-
móðurfræðina heima. Ég var ekki ánægð með
námið og mér fannst kennararnir ekki með áhuga
og í raun ekki vera að kenna ljósmóður fræði.
Aurelija með landa sinn sem hún tók á móti. Í Litháen
tíðkast sá siður að setja nýfædd börn í vettlinga og
sokka til að halda á þeim hita.
Það vantaði í starfsnámið að ég fengi þjálfun til
að verða ljósmóðir. Oft var sagt, „þú lærir þetta
eftir útskrift.“ Ljósmæðurnar höfðu ekki áhuga
á að vera með nema, en auðvitað voru undan-
tekningar. Læknarnir voru ekkert að leiðbeina
en þeir eru við stjórn og það er litið upp til þeirra
og það er stéttaskipting. Ekki er alltaf farið eftir
ráðleggingum ljósmæðranna á meðan farið er
eftir því sem læknar segja sem eru þó ekki alltaf
að fylgjast með nýjustu þekkingu. Fólk trúir þeim
og fer frekar eftir þeim t.d. hvað varðar brjósta-
gjöf. Ég vil ekki segja þetta – að þetta sé svona
slæmt – en þetta er almennt viðhorf og er sem
betur fer að breytast.
Þarna virðist mér Aurelija m.a. vera að lýsa ákveðnu
feðraveldi og forsjárhyggju í heilbrigðiskerfinu, bæði
gagnvart ljósmæðrum og konunum sem ég kannast
við að hafi líka verið í nokkrum mæli í mínu ljós­
móður námi fyrir 46 árum en hefur sem betur fer
breyst. Hvers vegna Ísland?
Ég átti vin sem bjó hér og hann sagði mér að það
væri verið að auglýsa eftir ljósmæðrum. Þetta var
erfið ákvörðun að fara að heiman, frá mínu landi
og því sem ég þekkti. En þegar ég kom og fór
aðeins inn á kvennadeildina, þá fann ég um leið
að þarna vildi ég vinna. Ég beið – og vann í ferða-
þjónustu og á börum í um það bil ár. Þá fékk ég
vinnu í býtibúrinu og fékk að vera til að stoðar
á fæðingar vaktinni. Eftir smá tíma var laus staða
og ég byrjaði. Það var svolítið erfitt en það voru
allir svo vingjarn legir, bæði konurnar og ljós-
mæðurnar. Ég var með mjög góðum ljós mæðrum
sem ég fylgdi og studdu mig og kenndu mér.
Í fyrstu fæðingunni þá sagði ég varla orð og ég
ræddi við sjálfa mig á eftir og sagði að ég yrði
að standa mig, tala og mynda tengsl með orðum,
þó það væri ekki á íslensku.
Hver er meginmunurinn á því að vinna sem
ljósmóðir í Litháen og hér?
Þetta er mjög ólíkt því sem er heima – sam skiptin,
tengslin og tilfinningarnar. Það er meiri sveigjan-
leiki og ekki verið að reka á eftir, fæð ingunni leyft
að ráða. Fyrir mig var það líka að fá alltaf stuðning
frá hinum ljósmæðrunum. Allir voru til búnir til að
sýna hlutina og leiðbeina. Þessi teymis vinna – þar
sem gott er að vinna í hóp og hægt að ræða málin,
líka við læknana.
Mér líkar við áhersluna á eðlilegar fæðingar
og að það er ekki farið eins bókstaflega eftir
reglum. Stundum hugsa ég samt um epidural
deyfingarnar, að það mætti bíða og leyfa
konunni að fæða. En svo er gott að fá fæðingar-
plön frá konunum og heyra frá þeim hvað þær
vilja og stundum eru erlendu konurnar hissa
hvað þær geta ráðið miklu sjálfar. Hér er öryggið
mikið og ekki eins mikil áhætta að lenda í keisara
að óþörfu. Aðal munurinn er sjálfstæði ljós-
mæðranna og þar hefur það sitt að segja að
það séu ekki læknar við allar fæðingar.
Það eru sjö ár frá því ég kláraði mitt nám og það
hafa orðið breytingar í mínum skóla síðan þá.
Kennslan og kennslutæki er betri og ljósmæður
að bæta við sig framhaldsnámi sem kenna þar
núna, þó læknar sjái enn um að kenna fagið.
Það er samt ákveðin afneitun í gangi og erfitt að
horfast í augu við hvernig ástandið er í raun og
veru. Hug myndafræði ljósmæðra er ekki á hreinu
eða ekki kennt út frá frá henni. Ljósmæðranemar
fá ekki þá þjálfun sem þeir þurfa í náminu og
eru bara viðstaddir en taka ekki á móti sínum
40 fæðingum eins og á að gera samkvæmt
námskránni.
Hvernig gengur þér að vinna án þess að tala íslensku?
Það gengur vel, þó ég hafi stundum áhyggjur af
því að fólk sé ekki ánægt með það. Stundum talar
fólkið íslensku og ég ensku og ég læt vita ef ég
skil þau ekki.
Núna eru tvær ljósmæður hér frá Lettlandi og ég
hef verið að styðja þær með öðrum ljósmæðrum.
Ástandið þar er jafnvel verra en heima sérstaklega
við mótið gagnvart konunum og ljósmæðrunum
og vinnutíminn. Í okkar löndum er ekki borin
virðing fyrir ljósmæðrum eins og hér.
Ég held að við séum allar að læra mjög mikið af
því að vinna hér. Það var líka ein frá Þýskalandi
Aurelija heldur fyrirlestur á ráðstefnunni í Litháen.