Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Qupperneq 14

við hann, skuli gilda hér á landi með þeim breytingum og viðbótum sem leiðir
af viðaukanum, bókun við samninginn og öðrum ákvæðum hans, svo og þeirri
aðlögun sem leiðir af ákvæðum 2.-4. gr. reglugerðarinnar. Reglugerð ráðsins
(EBE) nr. 3820/85 er ein þeirra gerða sem vísað er til í viðaukanum, sbr. a-lið
1. gr. reglugerðar nr. 136/1995. Ákæruvaldið taldi að efnislýsingu þess brots
sem ákærða væri gefið að sök væri í ákvæðum sem með réttu væru 2. mgr. 1.
tölul. 6. gr. og 3. tölul. 8. gr. umræddrar reglugerðar ráðsins (EBE) nr. 3820/85.
Samkvæmt þessu lá ljóst fyrir að sjálfstæð verknaðarlýsing þess brots sem X
var gefið að sök kom hvorki sem slík fram í texta umferðarlaga eða reglugerðar
nr. 136/1995. Af hálfu ákæruvaldsins var því byggt á verknaðarlýsingu í EES-
gerð sem er að finna í viðauka við EES-samninginn og vísað er til a-liðar 1. gr.
reglugerðar nr. 136/1995. Í annan stað er í tilvitnuðum forsendum úr dómi
Hæstaréttar vísað til þess að þau ákvæði reglugerðar ráðsins (EBE) nr. 3820/85
um hvíldartíma ökumanna, sem ákæruvaldið byggði á í málinu, séu valkvæð.
Virðist þar átt við að ákvæði 2. mgr. 1. tölul. 6. gr. og 3. tölul. 8. gr. reglugerðar
ráðsins hafi veitt ökumönnum val um hvernig þeir fullnægðu þeim kröfum um
hvíldartíma sem þar eru tilgreindar.
Þrátt fyrir tilvísun Hæstaréttar til þess að nægilega „skýra refsheimild“ skorti
verður ekki annað ráðið af niðurlagi tilvitnaðra forsendna dómsins en að
ákvörðunarástæða23 Hæstaréttar sé sú að „sjálfstæða verknaðarlýsingu“ hafi
hvorki verið að finna í 6. mgr. 44. gr. umferðarlaga né í reglugerð nr. 136/1995
sem sett var með stoð í umferðarlögum. Þar sem engin verknaðarlýsing hafi
verið til staðar í gildum refsiheimildum hafi háttsemi X ekki verið refsinæm
eins og þarna háttaði til. Hér var nánar tiltekið ekki um að ræða vöntun á
skýrleika verknaðarlýsingarinnar heldur fremur að engin verknaðarlýsing hafi
verið til staðar í gildum refsiheimildum. Samkvæmt þessu verður ekki annað
séð en að sú réttarregla sem leiddi til þeirrar niðurstöðu hafi verið grunnreglan
um lögbundnar refsiheimildir en ekki meginreglan um skýrleika refsiheimilda.
Hafi því í raun skort „viðhlítandi lagastoð“ eða „viðhlítandi lagaheimild“ fyrir
því að láta X sæta refsingu, sbr. til hliðsjónar orðalag í H 2000 2957 (gaffallyft-
ari), í dómi Hæstaréttar 8. febrúar 2001, nr. 432/2000 (fylgd veiðieftirlits-
manns) og í dómi Hæstaréttar 18. nóvember 2004, nr. 236/2004 (vinnuvélar).
Ef það var á annað borð afstaða Hæstaréttar að tilvísunarháttur reglugerðar nr.
136/1995 eða valkvætt eðli umræddra ákvæða í reglugerð ráðsins (EBE) nr.
3820/85, sem vísað er til í a-lið 1. gr. fyrrnefndu reglugerðarinnar, hafi leitt til
þess að ekki var fullnægt meginreglunni um skýrleika refsiheimilda kemur sú
afstaða og rök fyrir henni a.m.k. ekki nægjanlega fram í forsendum dómsins.
14
23 Um hugtakið ákvörðunarástæða dóms (l. ratio decidendi) við túlkun fordæma, sjá Skúli Magn-
ússon: Hin lagalega aðferð og réttarheimildirnar. Háskólaútgáfan. Reykjavík (2003), bls. 132-134.