Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Page 73

markandi dómar í Hæstarétti og má af þeim draga ályktanir um ýmsar megin-
reglur á þessu sviði.
Þá verður fjallað um sameiginleg atriði eins og hvaða tjón beri að bæta, eigin
sök tjónþola og áhættutöku hans og hvernig fari séu fleiri en einn ábyrgir fyrir
tjóni (4. kafli) og í lokin verða dregnar saman helstu niðurstöður (5. kafli).
Áður en hin eiginlega umfjöllun hefst er rétt að gera nokkra grein fyrir hug-
tökum sem eiga eftir að koma oft fyrir hér á eftir.
Með dýrum er átt við öll lifandi land- og lagardýr sem menn geta haft í
vörslu sinni og borið ábyrgð á, annaðhvort sem eigendur eða vörslumenn.
Dýrum er hér skipt í tvo flokka, annars vegar búfé (búpening) sem eru alifuglar,
geitur, hross, kanínur, loðdýr, nautgripir, sauðfé og svín, sbr. 2. mgr. 2. gr. laga
um búfjárhald o.fl., og hins vegar gæludýr. Gæludýr merkja þá hér öll önnur dýr
en búfé, en samkvæmt 4. mgr. 4. gr. laga nr. 25/1993 um dýrasjúkdóma og
varnir gegn þeim, eru gæludýr, dýr sem menn halda sér til afþreyingar.
Orðið eigandi er hér notað í eignarréttarlegri merkingu en með vörslumanni
er átt við þann mann, er hefur dýrið í vörslu sinni þegar það veldur tjóni. Með
vörslu er átt við að maðurinn hafi dýrið í umsjón sinni, þótt hann eigi það ekki
eða annist um það að öðru leyti. Hér er t.d. átt við þau tilvik þegar maður fær
reiðhest lánaðan eða leigðan, hann er vörslumaður meðan lánið eða leigan varir.
Á sama hátt er maður sem fer með hund annars manns út að ganga vörslumaður
hans meðan á gönguferðinni stendur. Í báðum tilfellum stendur það vörslu-
manninum næst að fara þannig með dýrið að það valdi ekki tjóni. Í hvorugu til-
vikinu þarf hins vegar að vera um það að ræða að vörslumaðurinn annist um
dýrið með því að fóðra það eða veita því húsaskjól. Hér rétt að nefna dóm í H
1999 1260. Þar voru málavextir þeir að bifreið var ekið á tvö hross á Suður-
landsvegi í umdæmi Kópavogsbæjar og drápust þau bæði. Eigandi bifreiðar-
innar stefndi eigendum hrossanna og krafðist bóta vegna skemmda á bifreið-
inni. Í héraðsdómi segir að hrossin hafi verið í vörslu B, föður annars stefndu,
og mat dómurinn honum það til gáleysis að þau sluppu og segir: „Á því bera
stefndu ábyrgð sem eigendur hrossanna“. Í dómi Hæstaréttar er það rakið að B
hafi annast um hrossin fyrir eigendurna og er haft eftir honum að þau hafi verið
alfarið í hans umsjá. Eigendurnir virðast ekki hafa borið fyrir sig í héraði að B
bæri ábyrgð á tjóninu, en hins vegar haldið því fram í Hæstarétti. Um það segir
Hæstiréttur:
Hér ber þó á það að líta, að óumdeilt er að Bragi var að sinna hestunum og sá í
umrætt sinn um vörslu þeirra í þágu aðaláfrýjenda [eigendanna]. Hafa þeir ekki sýnt
fram á, að staða hans gagnvart þeim hafi verið svo sjálfstæð, að ekki verði lögð á þá
skaðabótaskylda vegna saknæms atferlis þeirra.
Dómur þessi verður nánar reifaður í kaflanum um ólögfestar bótareglur, en
varðandi vörslur dýra má draga þá ályktun af honum að maður þurfi að gera
meira en hýsa dýr og fóðra þau til að hann teljist vörslumaður og á hann verði
73