Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Page 76

ábyrgð á að þær séu ekki hættulegri en vélar af þeirri tegund geta verið. Það er
hins vegar athyglisvert við þessa reglu að ekki verður betur séð en að eigandi
hestsins hafi borið hlutlæga ábyrgð á öllu tjóni af hans völdum og, væntanlega,
mátti telja sennilega afleiðingu af hegðun hans og ekki var hægt að gefa lánþeg-
anum að sök. Nú orðið er aftur farið að nota klyfjahesta í ferðaþjónustu og má
því spyrja hvort hægt væri að byggja bótakröfu á ákvæðinu í dómsmáli nú á
dögum. Það má hugsa sér það dæmi að bóndi leigi ferðaskrifstofu trússhesta til
ferðalags og einn þeirra slær ferðamann og slasar, án þess að vangæslu manna
á vegum ferðaskrifstofunnar sé um að kenna. Spurningunni verður hins vegar
að svara neitandi nema hesturinn, sem tjóninu olli, sé lítt taminn, sbr. framan-
greinda skýringu Páls Vídalín á orðinu „eyk“. Hafi maður hins vegar lánað eða
leigt lítt taminn hest vaknar sú spurning hvort ekki sé um saknæmt atferli að
ræða, hafi hann leynt því hvernig hesturinn var og því bótaskyldu á grundvelli
sakarreglunnar. Hafi lánþeginn hins vegar haft fulla vitneskju um ástand hests-
ins, en samt notað hann, er hann væntanlega bótaskyldur á sama grundvelli.
Bollaleggingar sem þessar hafa hins vegar ekki mikla þýðingu þar eð nú er fyrir
löngu hætt að nota lítt tamin hross á þann hátt sem ákvæðið lýsir. Það er hins
vegar mjög athyglisvert að þessi hlutlæga ábyrgðarregla skuli hafa verið í Jóns-
bók.4
2.2 Réttarbótin 1294
Breytingar og viðbætur við Jónsbók voru nefndar réttarbætur. Úr réttarbót
frá 2. júlí 1294, sem kennd er við Eirík konung Magnússon, eru birtar þrjár
greinar í lagasafninu sem hér hafa þýðingu og eru gildandi lög enn í dag.
Ákvæði tveggja þeirra, 37. gr. og 47. gr., eru þó þess eðlis að ákvæði í lögum
nr. 103/2002 um búfjárhald o.fl. og almennar reglur skaðabótaréttarins fela efni
þeirra í sér og hefði við gildistöku laganna verið réttast að fella greinarnar úr
gildi. Öðru máli kann að gegna um 22. gr. sem fyrst verður fjallað um.
Ákvæði hennar hljóðar svo: „Ef hrútr kemr til sauða eða hafr til geita ok
gerir spell á, bæti skaða allan, ef hann er heimtr áðr“. Samkvæmt 1. tl. 1. mgr.
7. gr. laga um búfjárhald o.fl. skal halda hrútum og höfrum í vörslu frá 1. nóv-
ember til 1. maí og getur varðað refsingu ef út af er brugðið. Í 2. mgr. greinar-
innar er sú skylda lögð á sveitarstjórnir að hlutast til um að graðpeningur, sem
ekki er í öruggri vörslu, sé handsamaður.
Ekki verður annað ráðið af greininni en eigendur eða vörslumenn hrúta og
hafra beri hlutlæga ábyrgð á tjóni sem þeir valda, hrútar á sauðkindum og hafrar
á geitfé. Um ábyrgð á tjóni á öðrum verðmætum fer eftir almennum reglum.
Hin hlutlæga ábyrgð er bundin við ákveðið tímabil ársins, sbr. orðin „ef hann er
heimtr áðr“. Þetta verður nú að skýra með hliðsjón af tilvitnuðu ákvæði laga um
76
4 Sbr. nánar Viðar Már Matthíasson: „Uppruni reglna íslensks réttar um grundvöll skaðabóta-
ábyrgðar“. Afmælisrit Guðmundar Ingva Sigurðssonar. Reykjavík 2002, bls. 222.