Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Side 77

búfjárhald o.fl., og hefst þá ábyrgðin 1. nóvember ár hvert og varir til 1. maí árið
eftir, að því tilskildu að hrúturinn eða hafurinn hafi verið heimtur af fjalli áður.
Þetta þýðir með öðrum orðum að komi hrútur eða hafur ekki fram við fjárskil á
hausti þannig að eigandi eða vörslumaður geti tekið hann í vörslu, er hin hlut-
læga ábyrgð samkvæmt greininni ekki fyrir hendi, heldur fer um hana eftir
almennum reglum þar til skepnan heimtist. Þá fyrst hefst hin hlutlæga ábyrgð.
Það verður hins vegar umfjöllunarefni síðar í greininni hvort það verður metið
eigendum til sakar að gera ekki ráðstafanir til að heimta hrút eða hafur og koma
í vörslu eigi síðar en 1. nóvember ár hvert.
Í Réttarbótinni er svohljóðandi ákvæði í 37. gr.:
Ef griðungr eltir fang úr kúm, sá er heima er gætt við búi, svá at skaði virðist, bæti
fjórðungi bóta, ef sannprófat er, en engu þeim er hann lér. En ef maðr vill eigi varð-
veita hann eða reka í afrétt, bæti skaða þann allan sem hann gerir.
Hér er annars vegar fjallað um það er griðungur, sem hafður er heima við,
eltir fang úr kúm og hins vegar um ábyrgð manns, eiganda eða vörslumanns, á
skaðaverkum nauts ef hann vill ekki hafa það í vörslu eða reka á afrétt. Sam-
kvæmt 1. tl. 1. mgr. 7. gr. laganna um búfjárhald o.fl. skal ógeltum nautum, 6
mánaða og eldri, haldið í vörslu allt árið og getur varðað refsingu ef út af er
brugðið, en ekki er þar ákvæði um skaðabótaskyldu eigenda eða vörslumanna
nauta svo sem var í eldri lögum.5 Skaðabótaákvæði eldri laganna var í samræmi
við niðurlagsákvæði 37. gr. Réttarbótarinnar að því undanskildu að ekki dugði
að reka naut á afrétt til að firra sig bótaábyrgð. Samkvæmt framangreindu
ákvæði laganna um búfjárhald o.fl. verður eigandi að hafa naut í vörslu eftir að
það hefur náð 6 mánaða aldri og dugir ekki að reka það á afrétt. Það yrði vænt-
anlega metið eiganda eða vörslumanni til sakar ef naut á þessum aldri gengi
laust og ylli tjóni og hann því bótaskyldur samkvæmt því.
Loks er 47. gr. Réttarbótarinnar þar sem segir að: „Skaðabætr skal gjalda sá
er svín þau á, er skaða gera, svá sem fyrir annan fénað“. Þetta þýðir að sömu
reglur hafi átt að gilda um bótaskyldu vegna tjóns af völdum svína eins og af
völdum annars búfjár. Þessi regla myndi væntanlega einnig gilda í dag eins og
vikið verður nánar að þegar fjallað verður um bótaábyrgð samkvæmt sakarregl-
unni.
2.3 Lög nr. 6/1986 um afréttarmálefni, fjallskil o.fl.
Í 34. gr. laga nr. 6/1986 um afréttarmálefni, fjallskil o.fl. er svohljóðandi
ákvæði:
Gangi búpeningur í engi, tún, garðlönd eða önnur afgirt svæði og valdi tjóni, skal
eigandi gjalda ábúanda bætur. Sé um endurtekinn ágang sama búpenings að ræða,
77
5 Sjá nánar Arngrímur Ísberg: tilvitnað rit, bls. 73-74 og 81-83.