AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.09.1995, Qupperneq 12

GUÐMUNDUR L. HAFSTEINSSON, ARKITEKT
if
Glaumbær í Skagafirði.
GENGIÐ í SMIÐJU FORFEÐRANNA
Torfhús sem fyrirmynd nútíma byggingarlistar?
Fram að byrjun þessarar aldar bjuggu
íslendingar aðallega í torfhúsum. Allt frá
landnámi breyttist langhúsið í minni
einingar og sjálfstæðar byggingar sem
tengdar voru saman með göngum eða höfðu sérstak-
an inngang. Þróun torfhúsa má rekja til breytinga á
þjóðfélagsuppbyggingu, veðurfari og til skorts á
byggingartimbri. Grein séra Guðlaugs Sveinssonar
um burstabæinn sem birtist árið 1791 hafði einnig
mikil áhrif á þróun torfbæjarins.
í gegnum aldirnar löguðu íslendingar torhús sín að
breyttum aðstæðum. Vinnuaðferðir við hleðslu torf-
og steinveggja og garða tóku breytingum eftir því
sem reynslan af þessum erfiðu byggingarefnum
jókst.
Þjóðminjasafn íslands hefur í marga áratugi unnið
að verndun torfhúsa og torfkirkna og þannig stuðlað
að því að viðhalda verkþekkingu og verkkunnáttu
fyrri kynslóða.Það felur í sér að gert er við húsin með
þeim aðferðum og tækni sem tíðkuðust þegar þau
voru byggð og þeim haldið við sem fornminjum. Það
er handverkið, verk smiða og hleðslumanna, sem er
helsta sérstaða byggingararfs okkar. En er hægt að
yfirfæra reynslu forfeðranna yfir í nýbyggingar 20.
aldar?
Snemma á öldinni mátti sjá áhrif torfhúsa á timburhús
sem byggð voru í sveitum landsins. Þróuðust torfhús-
in smám saman yfir í timburhús. Timburhúsin voru
ýmist byggð í stað framhúsa torfbæjanna eða byggð
sem sjálfstæð hús með torfveggi á tvo eða þrjá vegu.
Á þriðja áratug aldarinnar hannaði Guðjón Samúels-
son steinsteypt hús með fyrirmynd í burstabæjunum.
Á síðustu áratugum hafa ýmsir arkitektar notað torf-
hús að einhverju leyti sem fyrirmynd bygginga sinna.
Afstaða bygginga, byggingarlag og efnisnotkun hafa
orðið mönnum fyrirmynd með margvíslegum hætti.
Sem dæmi má nefna einbýlishús Högnu Sigurðar-
dóttur og ferðaþjónustumiðstöð Manfreðs Vilhjálms-
sonar.
Tæknilegar lausnir við uppbyggingu torfhúsa sýna
að menn hafa gert sér grein fyrir því efni sem unnið
var með. Þó eru ýmis grundvallaratriði húsagerðar
sem hafa oftast brugðist. Ekki hefur verið grafið fyrir
veggjum niður á fast eða niður fyrir frost og veggir
snarast af þeim sökum. Þétting þaka hefur einnig
verið vandamál og ekki síst leki í sundum milli húsa.
10