AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.09.1995, Side 32

allar frístundaferðir inn í slíka útreikninga. Tímasparn-
aður sem farþegum SVR er ætlað að njóta vegna
gatnaframkvæmda er bæði of hátt metinn og þegar
til lengri tíma er litið er hæpið að SVR hafi hag af
síauknum gatnaframkvæmdum, m.ö.o. aukinni þjón-
ustu við einkabílinn, þar sem fyrirtækið er í beinnisam-
keppni við einkabílinn.
Margar þær gatnaframkvæmdir sem fyrirhugaðar eru
í Reykjavík eru nauðsynlegar miðað við núverandi
ástand í umferðarmálum, en þær eru tæplega eins
arðbærar og haldið er fram í títtnefndri skýrslu Borgar-
verkfræðings. Sumar þeirra, eins og Hlíðarfótur og
Fossvogsbraut, sem eru á mörkum þess að vera arð-
bærar samkvæmt niðurstöðum Borgarverkfræðings,
eru hreinlega óarðbærar ef beitt er öðrum forsendum
og útreikningum þegar tímasparnaðurinn er metinn.
Það er mjög flókið að reikna út arðsemi samgöngu-
bóta og til þess þarf að styðjast við margar gefnar
forsendur sem eru ekki síður af pólitískum toga en
vísindalegum. Tilhneiging hefur verið að ofmeta arð-
semina og eins hefur skort nokkuð á að skoða málin
frá víðari sjónarhóli og þegar til lengri tíma er litið.
VÍTAHRINGUR EINKABÍILASTEFNUNNAR OG
ENDIMÖRK VAXTARINS
Stefna Reykjavíkurborgar í umferðarmálum hefur
verið sú að auka sífellt við gatnakerfi einkabílsins.
Mönnum ætti hins vegar að vera Ijóst að ekki er enda-
laust hægt að breikka stofnbrautir, bæta við nýjum
eða byggja mislæg gatnamót til að greiða úr umferð-
arhnútum.
Kjarni málsins er sá að með þeirri stefnu að byggja
stöðugt nýjar stofnbrautir og auka þær sem fyrir eru
til að leysa umferðarhnúta er ekki bara verið að svara
eftirspurn núverandi bílnotenda heldur er einnig verið
að magna eftirspurnina og fjölga bílnotendum fram-
tíðarinnar. Bygging umferðarmannvirkis, sem er ætl-
að að leysa umferðarhnúta dagsins í dag, leiðir á
endanum til sömu vandamála, jafnvel innan fárra ára.
Ef eitthvað er þá aukast vandamálin því fjöldi
óánægðra bílnotenda er enn meiri (þ.e. fleiri orðnir
háðir því að nota einkabílinn til allra sinna ferða) auk
þess sem síaukin áhersla á notkun einkabílsins hefur
aukið fjarlægðir innan borgarinnar og fjarlægðir milli
heimilis og vinnustaðar eða þjónustu eru meiri en
nokkru sinni fyrr. Óánægjuraddir bílnotenda sem
borgarfulltrúar heyra eru háværari en áður og þrýst-
ingur á að bæta úr fer sívaxandi. í borgarskipulagi
einkabílsins er eina úrræðið að bæta nokkrum ak-
reinum við stofnbrautarkerfið eða byggja yfir gatna-
mót (3. mynd). t
í borgum erlendis þar sem einkabílisminn hefur tröll-
riðið skipulagi um áratugaskeið hafa yfirvöld að
mestu gefist upp á því að reyna að veita einkabílnum
sömu þjónustu og áður. Yfirvöld hafa áttað sig á því
að ekki er endalaust hægt að bæta við gatnakerfið í
takmörkuðu og dýrmætu landi borgarinnar og mót-
mæli íbúa gegn stórkarlalegum lausnum hafa farið
sívaxandi. Gatnaframkvæmdum er frestað og um-
ferðartafir aukast tímabundið á helstu leiðum en
þegar frá líður kemst jafnvægi á umferðina á ný. Fólk
velur sér búsetu í auknum mæli með tilliti til fjarlægðar
frá vinnustað eða finnur aðrar leiðir til að komast til
vinnu en á einkabíl (4. mynd).
Reykjavík er ung borg og því er mjög stór hluti hennar
skipulagður með þarfir einkabílsins í huga. Víða innan
borgarlandsins er svigrúm til að bæta og auka við
gatnakerfið og sums staðar er brýn þörf á því miðað ►
við núverandi ferðavenjur. Það er því ekki heiglum
hent að umbylta núverandi stefnu í umferðarmálum.
Aftur á móti er tími til kominn að menn fari að hugleiða
fyrir alvöru hugsanlegar afleiðingar óbreyttrar stefnu
í landnotkunar- og umferðarmálum í framtíðinni,
þegar borgarlandið er að verða fullbyggt og byggðin
enn dreifðari en hún er í dag. ■
HELSTU HEIMILDIR:
Borgarverkfræöingurinn í Reykjavík & VST (1994): Arðsemi
gatnaframkvæmda - Forsendur.
Samtök sveitarfélaga á höfuöborgarsvæðinu (1992):
Ráðstefna um vegasamgöngur á höfuðborgarsvæðinu.
Aðalskipulag Reykjavíkur 1962-1983, 1984-2004, 1990-2010.
H. Mohring (1976): Transportation Economics (Chapter five:
The value of travel time).
Michael D. Meyer & Eric J. Miller (1984): Urban transporta-
tion planning - A decision-oriented approach.
Jeffrey Kenworthy & Peter Newman (1989): Cities and auto-
mobile dependence - An international sourcebook.
Anne Vernez Moudon (1987): Public streets for public use.
Haraldur Sigurösson (1993): Transit service and planning
practices in Reykjavík - An analysis of past trends and cur-
rent directions.
30