Skírnir - 01.09.2008, Síða 14

288
HALLDÓR BJÖRNSSON
SKÍRNIR
reikninga sem eru bæði flóknir og tímafrekir. Brátt var farið að
beita þeim til að reikna áhrif aukningar C02 í lofthjúpnum án
allra þeirra einfaldana sem Arrhenius og Callendar urðu að gera.
Hægt var að taka með í reikninginn áhrif uppstreymis, loftraka,
skýja og fleiri þátta sem leiddu til mun betri skilnings á því
hvernig aukinn styrkur C02 leiðir til hlýnunar. Árið 1967 birtu
Sukyro Manabe og Richard Wetherald grein sem byggðist á
niðurstöðum slíkra tölvureikninga, og rétt eins og hjá Callendar
var niðurstaða þeirra sú að tvöföldun á styrk C02 myndi hækka
meðalhita jarðar um 2°C.6
I lok sjötta áratugarins hafði því kenningin um gróðurhúsa-
áhrif tekið á sig nútímamynd, en þó var langt frá því að hún væri
almennt viðtekin í vísindaheiminum. Þessi kenning var ekki vel
þekkt, og það tafði fyrir að hlýindaskeiðið hafði náð hámarki, og
á sjöunda áratugnum virtist vera farið að kólna aftur. Jarðfræðileg
gögn um ísöldina flæktu einnig málið. I milljónir ára hafa skipst á
jökulskeið og hlýskeið. Með hliðsjón af þessum gögnum er eðli-
legt að líta svo á að við lifum á hlýskeiði sem hljóti að ljúka með
nýju jökulskeiði. Á þessum árum var nákvæmari tímasetning
jökulskeiða og hlýskeiða orðin möguleg og fyrst í stað virtist
dæmigert hlýskeið endast í tíu þúsund ár, sem er álíka langt og
núverandi hlýskeið hefur varað. Það er því skiljanlegt að margir
töldu að núverandi hlýskeiði væri að ljúka og næsta jökulskeið
væntanlegt.
Margt er þó enn á huldu um það hvernig jökulskeið hefjast, og
lítið fór fyrir vangaveltum um „yfirvofandi ísöld“ í vísindaritum.
Þær áttu þó greiðari leið í fjölmiðla, og m.a. birtust greinar um
þetta efni í Morgunblaðinu.7 Meðal þeirra vísindamanna sem best
6 í grein Manabes og Wetheralds (1967) er lýst niðurstöðum þar sem beitt er lofts-
lagslíkani í ætt við þau sem notuð eru nú á dögum. Allir útreikningar á afdrifum
varmageislunar í lofthjúpnum voru mun traustari í þessu líkani en hjá öðrum
sem skrifað höfðu um sama efni. Þetta var ekki einungis því að þakka að tölvum
var beitt til að leysa mjög flókna útreikninga, heldur munaði mjög um að á
fimmta áratug aldarinnar urðu stórstígar framfarir í eðlisfræði varmageislunar
þegar eðlisfræðingurinn og síðar nóbelsverðlaunahafinn Chandrasekar kom
stærðfræðilegri kjölfestu undir þessi fræði.
7 Sjá t.d. „Veðurfarið á leið inn í kuldaskeið. Spá dregin af rannsóknum á 100 þús-