Skírnir - 01.09.2008, Page 35
SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
309
Þessi leiklistarsaga var gefin út 1992, svo að þrátt fyrir ýmsar upp-
lýsingar sem fram hafa komið um málið hefur Kamban enn hvorki
verið sýknaður né beinlínis sakfelldur í Danmörku — kannski
fyrir skort á hlutlægum sönnunargögnum, líkt og það hét um
Borberg. En Svend Borberg hafði skrifað nokkur athyglisverð
leikrit, t.d. Ingen (1923), sem telst eitt helsta verk expressíónism-
ans í dönskum bókmenntum.* * * 6 Hann var og áhrifamikill gagnrýn-
andi og þótti boðberi róttækra breytinga í leikhúslífi Dana.7 Hann
hafði oft vikið vinsamlega að skáldskap Kambans og saman höfðu
þeir og t.d. leikskáldið Svend Clausen staðið í eldlínunni þegar
hríð var gerð að dönskum leikhússtjórum fyrir það að rækta ekki
danska leikritun. En skyndilegur opinber stuðningur Borbergs við
hernámsliðið og þjóðernissósíalismann hafði komið mörgum á
óvart, því að skrif hans höfðu iðulega áður snúið í aðra átt. Og því
var ólíku saman að jafna, hvaða gengi Borberg og Kamban áttu hjá
nazistum. Verk Borbergs eins og Cirkus Juris voru sýnd í Þýska-
landi og honum hampað af því tilefni. Leikritum Borbergs var
einnig troðið inn á verkefnaskrá Konunglega leikhússins (Baaden,
1943), svo og hjá Þjóðleikhúsinu í Ósló þar sem nasistar voru við
stýrið.8 Bæði í Danmörku og Noregi var mörgu leikhúsfólki sem
ekki var handgengið nazistum mjög í mun að ekki kæmu upp verk
eftir höfunda, eins og til dæmis Norðmanninn Finn Halvorsen,
sem voru á mála hjá hernámsliðinu, því að úr slíkum verkum
mætti lesa að verið væri að hylla hugmyndafræði nazismans.9
fire árs fængsel, men da sagen blev genoprettet i landsretten, blev hann frifundet
af mangel pá beviser.“ Kela Kvam, „Krise og besættelse", Dansk teaterhistorie
II, Kobenhavn 1992, bls. 184.
6 Þemað var óminni og leit að eigin kjarna, þema sem Kamban tók upp löngu síðar
í leikritinu Stórlœti (Grandezza).
7 Sjá t.d. Robert Neiiendam, Forlystelsernes Allé. De frederikshergske Teatres
Historie, Kobenhavn 1958, bls. 91, 115, 130 og 133; ennfremur Kela Kvam,
Janne Risum og Jytte Wiingaard (ritstj.), Dansk teaterhistorie II, t.d. 97, 98, 114,
148, 156, 160 og einkum 176.
8 Georg Leicht og Marianne Hallar, Det kongelige Teaters repertoire 1889-1975,
Kobenhavn 1977, bls. 75.
9 Sjá einkum Nils Johan Ringdal, Nationaltheatrets historie 1899-1999, Oslo
2000, bls. 232-292. Ennfremur Kela Kvam, „Krise og besættelse", Dansk teater-
historie II, bls. 174-191.