Skírnir - 01.09.2008, Side 48

322
SVEINN EINARSSON
SKÍRNIR
væri megnugur. Hann bauð því Leikfélagi Reykjavíkur fram krafta
sína.
Þetta varð upphaf að einhverri afdrifaríkustu menningarsögu-
legu deilu sem hér hefur átt sér stað, á sinn máta afdrifaríkari en
t.d. deila þeirra Sigurðar Nordals og Einars H. Kvaran sem stóð
um svipað leyti. Flestir sem þekkja eitthvað til þessarar deilu og
láta sig leiklistarsögu eða yfirleitt íslenska menningarsögu nokkru
varða munu hafa tekið undir ummæli í Tímanum 5. mars 1927:
„Deila er risin milli Guðmundar Kambans rithöfundar og Leikfé-
lags Reykjavíkur ... Telja margir það misráðið [þ.e. að hafna til-
boði Kambans] og færa það fram, að Guðmundur sje afburða-
maður í sinni grein og mundi íslenskri leiklist mikill fengur í leið-
sögn hans.“ Hann segi sjálfur, að tilboðið sé gert af áhuga fyrir
framförum leiklistarinnar hér. Enn séu hvassar greinar um þetta
mál í blöðum „og sýnist sitt hverjum".35
Deila þessi stóð allt vormisserið og dró dilka á eftir sér næstu
leikár og í raun það sem Kamban átti ólifað. Bréfaskrif, greinar og
yfirlýsingar voru einkum í Vísi og Morgunblaðinu, en Lögrjetta
og Alþýðublaðið reyndu að halda hlutleysi sínu.36 Þegar þessi deila
er skoðuð ofan í kjölinn, kemur reyndar í ljós að hún er flóknari
en menn hafa almennt gert sér grein fyrir og sannast hið forn-
kveðna, að eigi veldur einn þá tveir deila.
Blaðaskrifin hófust í Morgunblaðinu með klausu hinn 15.
febrúar, þar sem lýst er furðu á því að menn skuli ekki hafa tekið
tilboði Kambans fagnandi og umsvifalaust. Daginn eftir birtist svo
grein í Vísi, þar sem sjónarmið Leikfélagsmanna eru túlkuð. Á
þessa grein leit Kamban sem áreitni í sinn garð og ekki í anda
óhlutdræginnar blaðamennsku. Því vísar Vísir á bug 22. febrúar og
segir að sama klausa orðrétt hafi birst í tveimur öðrum blöðum.
En sama dag birtir Morgunblaðið langa grein eftir Kamban, þar
sem hann lýsir sinni hlið á deilu þessari. Þegar næsta dag svarar
35 Tíminn, 5. mars 1927. Sjá ennfremur Þórunni Valdimarsdóttur og Eggert Þór
Bernharðsson, Leikfélag Reykjavíkur. Aldarsaga, Reykjavík 1997, bls. 129-
132, og Alþýðublaðið, 2. apríl 1927.
36 í Lögrjettu, 8. mars, er málstaður beggja reifaður, en lýst skilningi á viðbrögð-
um Leikfélagsmanna.