Skírnir - 01.09.2008, Side 51

SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
325
setja upp eitt leikrita sinna það haust. Það mun hafa verið Hadda
Padda. Af því tilboði hefur reyndar ekkert spurst síðan.39
Það verður að viðurkennast að framkoma Kambans í upphafi
þessa máls var býsna mikillát og þegar á deiluna leið sparaði hann
ekki stóryrðin og dró ekki dul á hvað honum fyndist um kunn-
áttuleysi og viðvaningshátt reykvísku leikendanna. Það sjónarmið
áréttaði hann tveimur árum síðar, vorið 1929, þegar Poul Reumert
og Anna Borg komu og léku gestaleik í Iðnó, m.a. með heima-
mönnum. Kamban notaði tækifærið til að skrifa leikrýni og
bókstaflega úthúðaði leikurum Leikfélagsins.40
En deila þessi sem upphaflega var málefnaleg snerist smám
saman upp í hörku og menn jafnvel sakaðir um ósannsögli, hræsni
og skæting. Verður það ekki rakið hér, en bitbeinið var auðvitað
sú staðreynd að íslenskir leikhúsmenn, þar á meðal hinn ungi for-
ystumaður, Indriði Waage, höfðu enga formlega menntun í faginu
og skorti reynslu sem Kamban augljóslega hafði aflað sér af því að
vinna með atvinnumönnum. Þó að menn viðurkenndu að óvenju-
mikið lífsmark hefði verið í leikstarfseminni undangengna vetur
(1925-27) var að því látið liggja að leikurinn sjálfur væri lítið ann-
að en „viðvaningslegt kák“.41 Hins vegar var Kamban borið á brýn,
að fyrst hann hefði þetta álit á leikviðleitninni gengi honum aðeins
til að rétta við eigin hag; þannig hefði hann til dæmis ekki mikið
að gera í Danmörku. Þar að auki var reynt að gera lítið úr gæða-
stuðli Alþýðuleikhússins (Folketeatret), þar sem hann hafði verið
fastráðinn leikstjóri 1922-24. Og það er rétt, að staða Kambans í
Danmörku var ekki eins trygg og hann hefði kosið og hann hafði
ekki eins stöðugar tekjur og hann vildi vera láta og fram kom í
deilunni. Hann hafði skrifað 5 leikrit undanfarin 10 ár, frá því
hann kom heim frá Bandaríkjunum, og aðeins eitt þeirra (Vér
morðingjar) hafði fært honum óumdeilanlegan sigur. Það var árið
1920, en strax árið eftir hafði De arabiske Telte, hlotið misjafnar
viðtökur, að minnsta kosti meðal gagnrýnenda; kannski féll þeim
ekki meining verksins, þar sem íslensk fjölskylda týnir siðferði-
39 Sjá Kristján Albertsson, Morgunblaðið, 23. mars 1927.
40 Morgunblaðið, 15., 20. og 25. júní 1929.
41 Guðmundur Kamban, Morgunblaðið, 22. febr 1927.