Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 55

SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
329
Niðurstaðan varð sem sagt sú, að tilboði Kambans var endan-
lega hafnað og átti sú afstaða sér líka formælendur Þannig segir í
Lögrjettu í tilefni af upplestrarkvöldi sem Kamban efndi til í
Reykjavík:
Hann hafi ætlað sjer að taka að sjer leikstjórn hjá Leikfjelaginu, en fjelag-
ið hafnaði því, enda hafði það bundið sig föstum samningum um starfsemi
sína það sem eftir er þessa leikárs, m.a. um sýninguna á „Munkunum á
Möðruvöllum" og er það óheppileg deila, sem út af þessu hefir risið hjer.
Enginn þarf að efa leikstjórnarhæfileika hr. G.K. Hann hefir mikið unnið
á því sviði. En alt um það má hann ekki heimta af Leikfjel. rifting á gerð-
um samningum sín vegna, og annað verður ekki sjeð en hinn ungi og efni-
legi formaður Leikfjel. hafi hagað sjer í þessu máli eins og hann hlaut að
gera og rjett var ...51
Brynjólfur Jóhannesson kveðst í endurminningum sínum í fyrstu
hafa viljað ganga að tilboði Kambans, en framkoma hans gagnvart
þeim feðgum, Indriða og Jens Waage, hefði gengið fram af sér;
Jens hafði þarna reynt að miðla málum.52 Verður að segjast eins og
er, að það er vægt til orða tekið að þetta hafi verið „óheppileg
deila" fyrir íslenska leiklist; samvinna við helsta leikskáld okkar
sem auk þess var orðinn sæmilega vanur leikhúsmaður hefði örugg-
lega skilið eftir sig frjómagn. í raun óvíst hvaða stefnu íslensk
leiklist hefði tekið, ef hér hefði upp hafist samstarf. Trúlega hefði
slík samvinna flýtt fyrir þeirri braut til atvinnumennsku, sem þeg-
ar var stefnt að og sem frumherjakynslóðin hafði á sínum bestu
stundum sannað að fær væri.53 Og kannski hefðu síðari verk
Kambans þá ekki orðið eins viðskila við íslenskt samfélag og raun
varð á og brátt verður lýst. Kannski hefði beinlínis allur hans ferill
orðið annar og farsælli. En samkvæmt þeirri úttekt sem hér hefur
verið gerð, virðist ljóst að Kamban hefur átt meiri þátt í því en
51 Lögrjetta, 8. mars 1927. Greinin er væntanlega eftir ritstjórann, Þorstein Gísla-
son. Tíminn, 5. mars 1927, segir hins vegar, að margir telji misráðið að hafna
tilboði Kambans.
52 Ólafur Jónsson, Karlar eins og ég. Æviminningar Brynjólfs Jóhannessonar leik-
ara, Reykjavík 1966, bls. 59.
53 Um það mál er fjallað í Sveinn Einarsson, A People’s Theatre Comes of Age,
Reykjavík 2006.