Skírnir - 01.09.2008, Page 65
SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
339
að Guðmundur Kamban hafi getað séð sig í forystu fyrir slíku
leikhúsi. En það dróst sem kunnugt er að Þjóðleikhús íslendinga
yrði opnað. Þegar það gerðist var skáldið ekki til staðar. Sú skoð-
un mun þó hafa verið á lofti að hann hefði talist nokkuð sjálfkjör-
inn sem hinn fyrsti íslenski þjóðleikhússtjóri ef örlögin hefðu ekki
komið í veg fyrir það. Til marks um það álit sem hann naut þrátt
fyrir allt eru þessi niðurlagsorð í leikrýni Kristjáns Guðlaugssonar
um sýninguna á Skálholti 1945:
Kamban hefur margt gert prýðilega og náð lengst íslenzkra höfunda í
leikritagerð að öllu samanlögðu. Hann er leikritahöfundur á heimsmæli-
kvarða, og var íslenzku þjóðinni mikill harmur búinn, er hann féll fyrir
hendi siðlausra ofbeldismanna. Verk Guðmundar Kambans munu lifa
með þjóðinni og verða virt þeim mun betur, sem lengra líður og skilyrði
til góðra leiksýninga aukast.74
Hvort sem menn eru sammála þessu mati eða ekki, má að minnsta
kosti setja spurningu við síðustu fullyrðinguna.
En sannleikurinn er reyndar sá, að staða Guðmundar Kamb-
ans í dönsku leikhúslífi var aldrei miðlæg. Hann hafði verið kall-
aður frá útlöndum til ráðuneytis við sviðsetninguna á Höddu Pöddu.
Sú sýning hefur verið kölluð sigur fyrir hinn unga leikhúsmann og
vissulega var hún það. En það voru þyrnar á rósunum. Til dæmis
finnur Louis Levy í Tilskueren að mörgu, segir að „blómatali
Höddu hæfir best máluð leiktjöld“ (Hadda’s Blomstersprog passer
bedst til malede Kulisser) og að „leikurinn steypist í hyldýpið með
kvenhetju sinni“ (sammen med Heltinden ruller Stykket i Af-
grunden). Rýnirinn verður þó að viðurkenna, að það kveði að
íslensku skáldunum (markerer sig stærkt) á danska parnassinum.75
Nokkrum árum síðar sagði sami gagnrýnandi og var tilefnið frum-
sýningin á Logneren eftir Jóhann Sigurjónsson :
íslensku skáldin færa sig svo að segja öll í þjóðbúninga. Við sjáum að það
klæðir þau, og það vita þau sjálf.76
74 Vísir 29. desember 1945.
75 Tilskueren 1914, bls. 564-566.
76 „De islandske Digtere, de optræder saa at sige alle i nationaldragt. Vi ser at det
klæder dem, og det ved de selv.“ „Islandsk teater“, Tilskueren 1917, I, bls.
282-286.