Skírnir - 01.09.2008, Blaðsíða 73
SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
347
er við eldri leikritin og þá sérstaklega „Morðingjana": „Megin-
framlag hans [þ.e. til bókmenntanna] er þó sem skáldsagnahöf-
undur.“ Þar er notað orðið „stórvirki" (monumental) um sagna-
bálkinn um Ragnheiði og Brynjólf.95 Sjálfur mun Kamban þó vænt-
anlega hafa litið á sig fyrst og fremst sem leikskáld.
Kamban er þannig byrjaður að huga að Skálholti 1927 eða
beinlínis skrifa fyrsta bindið. En á þessum árum hefur hann litlar
sem engar tekjur úr leikhúsunum og stundum vill það gleymast að
það er tvöföld vinna að ganga frá fagurtexta á tveimur tungu-
málum sem eiga að vera jafngild. Kamban sótti um styrk til alþingis
til að koma heim og vinna rannsóknarvinnuna að sögulegu verki
af þessum metnaði, en fékk synjun.96 Varla hefur það hresst upp á
fjárhaginn þegar vinur hans, Gunnar Róbertsson Hansen, stofnaði
lítið metnaðarfullt leikhús árið 1929 og tók yfir Sonderbro Teater
fyrir ársleigu upp á 30.000 d.kr. Þar var Kamban ætlað að vera
leikstjóri og þeir saman um fyrsta verkefnið.97 Leikhúsið hlaut
nafnið Kammerscenen og er sagt að erfðafé Gunnars Hansen hafi
þorrið í þessari tilraun til leikhúsrekstrar. Um vorið 1929 er
Kamban þó kominn til íslands og flytur opinberan fyrirlestur í
Reykjavík um Ragnheiði og Daða,98 og í febrúar 1930 segir Lög-
rjetta: [Kamban] „dvelur nú hjer um tíma og vinnur að skáldsögu
þeirri, er hann hefir í smíðum um Ragnheiði Brynjólfsdóttur og
Daða Halldórsson".99 Kannski var Kamban full alvara að flytjast
að einhverju leyti aftur til Islands, að minnsta kosti þegar Þjóð-
leikhúsið væri orðið að veruleika. Og ekki var það alfarið, að
ísland vildi ekki vita af þessum gáfaða og metnaðarfulla syni sín-
um. Fregnir af afrekum hans í útlöndum eru að minnsta kosti tíðar
95 „Sin hovedindsats gjorde han imidlertid som epiker.“ Erland Munch-Pedersen
(Peder Hesselau), „Guðmundur Kamban“, Dansk biografisk Leksikon VII,
Kobenhavn 1980, bls. 580.
96 Kamban sótti um 3000 kr. til að vinna að sögulegu skáldverki en hlaut synjun.
Sjá Alþingistíðindi A II (1929), bls. 1527. Kristján Albertsson nefnir þetta í
inngangi að Guðmundur Kamban, Skáldverk I, bls. 10.
97 Frá þessu segir Lögrjetta, 30. janúar 1929.
98 Prentað í Skírni 1929, bls. 36-83.
99 Lögrjetta, 19. febrúar 1930. Fyrsta bindi skáldsagnabálksins kom í bókaversl-
anir haustið það ár.