Skírnir - 01.09.2008, Page 80
354
SVEINN EINARSSON
SKÍRNIR
Reyndar segir hann, eins og fram hefur komið, ekki alfarið
skilið við Danmörku á síðustu árunum fyrir stríð. I Þýskalandi
mun hann og hafa byrjað að skrifa leikritið Komplekser (Vöf). Og
nú vill svo vel til, að eftir að frumuppkast þess hefur verið tekið til
flutnings í útvarpi, felst Konunglega leikhúsið á að sýna sviðsgerð
þess. Það var 1941. En áður hafði leikhúsið sýnt nýjustu gerð af
Arabatjöldunum undir heitinu Derfor skilles vi; það var vorið
1939 og gekk 26 sinnum. Og leikárið eftir að Komplekser kom
upp á Konunglega leikhúsinu og fór síðan í leikför þar sem það
náði heilum 29 sýningum, kom svo enn einn gamanleikur eftir
Kamban, Grandezza, frumsýndur 17. nóvember 1941.
Nokkuð kemur á óvart í dag, að Grandezza skyldi ekki hafa
vinninginn um vinsældir, en kannski helgaðist sýningafjöldinn
meðal annars af því að Komplekser var þægilegur leikur umfangs
svo með hann var farið í leikför og hann kallaður „kammerlyst-
spil“.
Nokkuð kemur á óvart hve Kamban átti greiðan aðgang að
Konunglega leikhúsinu með þessa leiki sína. Það sem var að gerast
markverðast í danskri leikritun á síðari hluta fjórða áratugarins,
átti ekki endilega greiðan aðgang að þessu þjóðleikhúsi Dana;
nokkur helstu verk Kajs Munk og Kjelds Abell voru frumsýnd í
öðrum leikhúsum; sama máli gegndi um Soya. Gamanleikirnir
síðustu voru auðvitað frumsýndir eftir að Þjóðverjar höfðu her-
numið Danmörk, en ekki er að sjá að þá hafi þeir verið farnir að
teygja sig til að hafa áhrif á verkefnaval, eins og t.d. nokkuð
snemma bar á í Noregi. Sannleikurinn er sá að Kamban og aðrir
íslenskir leikritahöfundar sem skrifuðu fyrir leiksvið, voru ekkert
meira sniðgengnir af Konunglega leikhúsinu en aðrir höfundar
sem skrifuðu á dönsku. Gamanleikur Tryggva Sveinbjörnssonar
Den lille Verden var til dæmis leikinn 30 sinnum sama ár og Derfor
skilles vi; önnur ný leikrit voru aðeins tvö það leikárið, Dikta-
torinden eftir Kaj Munk og Anna Sophie Hedvig eftir Kjeld Abell.
Kannski eimdi þarna eftir af „stórdönskum“ hugsunarhætti, saman-
ber það að Kamban var falið að setja upp áðurnefnt grænlenskt
leikrit eftir Peter Freuchen. Ennfremur má benda á ballettinn
Quarrtsiluni eftir Harald Lander við tónlist Knudáge Riisager, þar