Skírnir - 01.09.2008, Page 83
SKÍRNIR
UM LEIKHÚSMANNINN KAMBAN
357
félagið hafi látið í ljós ósk um, að „Kamban ljeti því í tje handrit
að nýtísku gamanleik".115 Nú eru flugufregnir, áform og staðreyndir
oftast sitthvað, en einhver fótur kann að hafa verið fyrir þessu. Ef
til vill hafði hann einhverjar tilfallandi tekjur af slíkum áformum.
En hvað hans eigin verk snerti, má draga þá ályktun að efni þeirra
hafi einfaldlega ekki höfðað til þeirrar hugmyndafræði sem ríkti í
Þýskalandi á nazistatímanum.
Árið 1939 fluttist Kamban aftur til Danmerkur, en reyndar
hafði hann gert sér ferðir þangað á Þýskalandsárunum, einkum
vegna þess að hann samdi þessi tvö nýju leikrit, sem þar voru
frumflutt. Og svo skrifaði hann upp hið þriðja, sem einnig var
sýnt á dönsku sviði. Hann hafði þrátt fyrir allt hagsmuna að gæta
sem höfundur í Danmörku. í tvígang lagði Kamban upp í ferðir til
Þýskalands á stríðsárunum. í bæði skiptin mun ætlun hans hafa
verið að koma verkum sínum á framfæri. Fyrri ferðin var farin í
ársbyrjun 1942 og var látið í veðri vaka við skáldið að menn hefðu
áhuga á að sýna verk hans sem og að nýta krafta hans sem leik-
stjóra. Voru nefnd til sögunnar í því sambandi nokkur velmetin
leikhús í Þýskalandi, í Hamborg, Dusseldorf og víðar. Þýðandi
hans, Frenzel að nafni, sem starfaði fyrir áróðursmálaráðuneytið
hafði milligöngu um þessi mál. Ekki báru þessar tilraunir þann
árangur sem til var ætlast. Hið eina sem kom út úr þessu var að
Kamban leikstýrði gamanleik Bjornsons Landafræði og ást (Geo-
grafi og kærhghed) í leikhúsinu í Köningsberg og var frumsýn-
ingin 30. maí 1942. Þetta var í eina skiptið sem Kamban hafði leik-
stjórn á hendi utan Danmerkur og íslands. Af sama tilefni las
Kamban úr verkum sínum, en það virðist hafa verið að honum
forspurðum, að áheyrendur voru úr Hitlersæskunni.116 Síðari
Þýskalandsferð Kambans á stríðsárunum mun hafa verið 1943 og
tengst fyrirætlunum í Prag, sem ekkert varð úr, og væntanlega
einnig annarri atvinnuleit.117
115 Sjí Morgunblaðið, 12. febrúar 1939.
116 Sjá Ásgeir Guðmundsson, Berlínarblús, bls. 205.
117 Sjá Erland Munch-Pedersen, Dansk biografisk leksikon VII, Kobenhavn 1980,
bls. 580; ennfremur Ásgeir Guðmundsson, Berlinarblús, bls. 227.