Skírnir - 01.09.2008, Síða 94

368
PÁLL BJARNASON
SKÍRNIR
Ekki vill hann leita sér huggunar í faðmi danskra kvenna, „bið ég
guð fría mig frá að verða í þeim forliebtur." Hann vill ekki „eiga
konu sem ég aldrei get talað við móðurmálið mitt, aldrei vill tala
um annað en böll (þú mátt ekki kveða fast að því) og Concerter.
... Nei, ég vil hafa stúlkurnar heima og gleðja mig þar meðal góðra
kunningja, þín og annarra, sem fósturjörðina elska“.
Þessum raunatölum svaraði Jónas með löngu og hjartnæmu
bréfi í mars 1829:13 „Elskaði, góði Tómas minn! ... eg skal ekki
hætta að elska þig.“ Jónas segist hafa beðið Jón Sigurðsson bónda
á Böggvistöðum, aldraðan og barnlausan eiganda 60 jarða, um lán,
en hann treysti sér ekki til þess að lána honum. Ekki er vitað hvort
Jónas reyndi víðar, en hann virðist gefa upp alla von um að komast
til Hafnar: „Svona er það þá vaxið; eg hefi öngva peninga í hönd-
unum og ekki von um framvegis að fá, en af því jafnframt mér
alltaf býðst sæmilega góð forþénusta hjá landfógeta Ulstrup held
eg að eg freistist til að sæta því.“ Eins og Tómasi til huggunar
bætir hann við að „kannski komi eg einhvern tíma að finna þig“.
Má nærri geta að Tómasi líkaði þetta ekki. Hann kveðst í svar-
bréfi í apríl14 hafa hug á að skreppa heim um sumarið og segist
vona að Jónas geti orðið honum samferða utan um haustið. Hann
gefur í skyn að Jónas skorti dug til að bjarga sér, og er ómyrkur í
máli um hvað bíður hans hjá landfógeta: „Að eyða bestu tíð sinni
hjá öðrum eins dóna og Ulstrup sem ekki veit orð í sinn haus!
Guð hjálpi mér!“
Stundum er erfitt að átta sig á Tómasi. Þó að hann skrifaði stund-
um löng bréf með lýsingum á líðan sinni, námsárangri og um-
hverfi var hann þess á milli þögull um hagi sína og fyrirætlanir.
Margt er til að mynda á huldu um tilgang ferðar hans til íslands
sumarið 1829.15 Meðal helstu heimilda um ferðina er bréf hans til
13 Ritverk Jónasar Hallgrímssonar 1989 11:7-10.
14 Bréf Tómasar Stemundssonar 1907:49-53 (dags. 23. apríl 1829).
15 Jón Helgason (1941:54) veltir fyrir sér ástæðum þess og bendir á að skemmti-
ferðir stúdenta milli landa hafi verið sjaldgæfar á þeim tíma. En Tómas hefur
verið mjög ferðafús maður.