Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 102

376
PÁLL BJARNASON
SKÍRNIR
bætti, ólmur að taka til hendi á öllum sviðum þjóðlífsins. Nú fær-
ast samskipti þeirra yfir á ný svið.
Fjölnir kom út sumarið 1835 og um haustið skrifar Tómas
Jónasi og er gagnrýninn á flest í heftinu, meðal annars á þátt
Jónasar um hreppana („heldur fátæklegur"), en um kvæði Jónasar,
Island („Island! farsælda frón“), segir hann: „Kvæðið er ágætt og
hrærandi og eignaði ég þér það strax.“34 Ekki voru hrósyrðin
mörg, en hrós samt. Af orðum Tómasar verður ekki ráðið að hann
telji sig eiga nokkra hlutdeild í því. Hins vegar mun Konráð
Gíslason hafa verið skammt undan þegar kvæðið var í smíðum, ef
marka rriá ólíkindatal í bréfum þeirra Jónasar og munnmælasögu
sem Hannes Hafstein skráði, og augljós er skyldleiki þess við sam-
nefnt kvæði undir sama bragarhætti eftir Adam Oehlenschláger,
„Island! Oldtidens Öe“.35
Á undan íslandi Jónasar í Fjölni eru inngangsorð ritstjórnar.36
Tómas Sæmundsson samdi drög að þeirri grein, en aðrir ritstjórn-
armenn breyttu henni svo mjög að Tómasi fannst nóg um. Málið
segir hann að vísu hafa fegrast, en greinin sé öll „daufari og fjör-
minni" en hann hafði ætlað.37 Menn hafa veitt því eftirtekt að sumt
er líkt með innganginum og kvæði Jónasar, efnislega og jafnvel í
orðalagi. Það getur hvort heldur stafað af því að Jónas hafi sett
mark sitt á inngangsorðin eða hugmyndir Tómasar sett mark á
kvæðið. Deila má um það hvaðan kveikja kvæðisins var komin og
verður seint úr því skorið.38 En hugmyndir kvæðisins voru Fjöln-
34 BréfTómasar Sœmundssonar 1907:157 (dags. 6. sept. 1835).
35 Um þátt Konráðs og tengsl Islands Jónasar og Island Oehlenschlágers sjá eink-
um Hannes Hafstein 1883:390, Bréf Konráðs Gíslasonar 1984:67, Ritverk
Jónasar Hallgrímssonar 1989 11:198 og Svein Yngva Egilsson 1999:342-346.
36 Fjölnir 1835:1-17.
37 Bréf Tómasar Sœmundssonar 1907:156.
38 Matthías Johannessen (1993:8-15) telur að líkindi með kvæði Jónasar og sumu í
innganginum sýni handbragð Jónasar á innganginum. Sverrir Kristjánsson
(1970:171) telur að hér hafi Jónas „beinlínis fært í Ijóð flestar þær hugmyndir, sem
finna má í formálsorðum Tómasar Sæmundssonar. Þau eru kveikjan í kvæðinu."
í ævisögu Konráðs Gíslasonar leggur Aðalgeir Kristjánsson (2003:84) áherslu á
þátt Konráðs og telur „fullvíst að kveikja kvæðisins, sem hringdi inn nýtt
tímaskeið í sögu okkar og menningu, sé frá Konráði komin." Neisti barst líka frá
Oehlenschláger og ekki má gleyma þeirri kveikju sem bjó í skáldinu sjálfu.