Skírnir - 01.09.2008, Page 111
SKÍRNIR TENGSL JÓNASAR OG TÓMASAR 385
tilfinninga. Jónas er ekki aðeins að yrkja um virtan prófast, heldur
aldavin sinn, skólafélaga á æskuárum og baráttufélaga í þjóðmál-
um. Til samanburðar má nefna annað kvæði sem Jónas orti eftir
annan samherja, ekki þó jafnnáinn vin, Bjarna Thorarensen, sem
andaðist þremur mánuðum á eftir Tómasi:
Skjótt hefur sól brugðið sumri
því séð hef eg fljúga
fannhvíta svaninn úr sveitum
til sóllanda fegri...
Hér skortir ekki skáldlegt myndmál eins og það gerist best og
háttur kvæðisins er mun einfaldari og liprari en á erfiljóðinu eftir
Tómas. Jónas orti kvæðið „jafnskjótt" og hann frétti af andláti
Bjarna 29. ágúst, þá staddur í Húnavatnssýslu,68 og fylgdi honum
til grafar á Möðruvöllum sex dögum síðar.69
Árið sem Tómas dó tók Jónas að leggja meiri rækt við skáld-
skap. Hvað olli? Páll Valsson telur dauða Tómasar höfuðorsök-
ina, „Jónasi fannst hann hafa brugðist einkavini sínum, bæði pers-
ónulega og gagnvart Fjölni“. Undir það má taka að Jónas hafi haft
nokkra sektarkennd gagnvart Tómasi. Hann hafði oft valdið
Tómasi vonbrigðum og ekki náð þeim frama sem hann hafði ætlað
honum í öndverðu. Með Tómasi missti Jónas þann sem helst gat
verið honum bakhjarl hér á landi. Hins vegar vantar skýrari rök
fyrir því að Jónas hafi viljað taka sig á við yrkingar vegna „rök-
semda og brýninga“ Tómasar í þeim efnum.70 Margt hrjáði Jónas
um þær mundir. Kominn á fertugsaldur, einhleypur og embættis-
laus, umsóknum um prestsembætti ávallt hafnað, hafði áhyggjur
af ótryggum kjörum og versnandi heilsu, Islandslýsingin óx hon-
um í augum, hann þoldi illa hrakninga í rannsóknaferðum og
freistaðist til að leita á náðir flöskunnar. Við þessar aðstæður sótti
hann í það sem vakti honum helst yndi, skáldskapinn.
Næsti Fjölnir, 6. árgangur, kom ekki út fyrr en tveimur árum
síðar, vorið 1843. Þar hafði mikil breyting orðið frá fyrri árgöng-
68 Ritverk Jónasar Hallgrímssonar 1989 11:112 og 116-117.
69 Ritverk Jónasar Hallgrímssonar 1989 IV:159.
70 Páll Valsson 1999:284.