Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 113

SKÍRNIR
TENGSL JÓNASAR OG TÓMASAR
387
árs 1844 mjög rækilega og hreinskilna samantekt sr. Jóns Hall-
dórssonar, nágrannaprests og síðar arftaka Tómasar á Breiðabóls-
stað, þar sem hann lýsir Tómasi og segir frá högum hans.73 Jónas
skrifaði Konráði og Brynjólfi í mars-apríl 1844 til að halda þeim
við efnið, sendi þeim bréf sr. Jóns Halldórssonar og fleiri gögn og
reyndi að brýna þá til dáða: „Nú er allt komið fram sem hafa
þyrfti til að semja ævisögu séra Tómasar!!"74 Tvöfalt áherslumerki
sýnir að Jónasi var þetta mikið kappsmál.
Óvíst er hvort Jónas hefur sjálfur haft hug á að semja slíkt verk,
hann hafði við annað að fást á þeim tíma. Reyndar er til lítið brot
sem hann skrifaði um Tómas í janúar 1844, hefur kannski hugsað
sér það sem framlag til væntanlegrar ævisögu. Upphaf þess er
merkilegt í ljósi þess sem að framan var rakið um afskipti eða
afskiptaleysi Tómasar af kveðskap Jónasar: „Ég hef ekki haft mikla
trú á, að séra Tómas hafi nokkurn tíma verið sérlegur smekk-
maður á skáldskap.“ En hann kveðst nú hafa skipt um skoðun,
Tómas hafi verið „geni“, með ljónskarpan skilning. Jónas getur þess
ekki hvað breytt hafi viðhorfi sínu.75
En Jónasar naut ekki lengi við, hann lést fjórum árum á eftir
Tómasi. Eftir að Jónas féll frá virðast öll áform um ævisöguritun
hafa lognast út af. Ævisaga Tómasar kom loks út einni öld eftir lát
hans, rituð af dóttursyni hans.
Tómasi var mest í mun að í Fjölni væri nytsamlegur fróðleikur og
hvað sem til þjóðþrifa horfði. Skáldskapurinn var í hans augum
fremur uppfyllingarefni. Ljóst má vera að hugur hans stóð ekki til
þess að Jónas yrði skáld, en það kæmi sér vel að sá sem fylla átti
skarð Finns Magnússonar gæti „pródúcerað söngva og kvæði
þegar á liggur". Að öðru leyti verður þess ekki vart að Tómas hafi
hvatt hann sérlega í því efni. Hann hrósar stundum skáldskap
Jónasar, einkum málfarinu, en mjög í hófi miðað við lofsyrðin um
skáldskap Bjarna Thorarensens. Þó verður að virða Tómasi til
73 Prentað í Bréfum Tómasar Soemundssonar 1907:291-96.
74 Ritverk Jónasar Hallgrímssonar 1989 11:193, 202, 207.
75 Ritverk Jónasar Hallgrímssonar 1989 1:375-76, skýringar í IV:257.