Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 124

398
INGUNN ÁSDÍSARDÓTTIR
SKÍRNIR
Sé spuna [Guðrúnar]... skipað í tímasamhengi arfsagna í hugarheimi nor-
rænnar trúar öðlast hann upprunalega merkingu sem helgisiður,
töfraathöfn og trúarbrögð. Valkyrjur og örlaganornir voru lifandi veru-
leiki í þeim hugarheimi og helgisiðirnir mynduðu tengsl milli goðsög-
unnar og daglegs lífs. Kona sem spann ein í rökkvaðri spunastofu var að
meira eða minna leyti í hlutverki þessara örlögvaldandi kvenvera (Jón
Hnefill Aðalsteinsson 1997:156).
Jón Hnefill reynir að vísu ekki að ráða þá gátu hvort hér sé á ferð-
inni átrúnaður á einhver tiltekin goð, þekkt með nafni eða öðru-
vísi sérkennd, en leiða má að því líkur að þarna sé um að ræða
einhverskonar helgisiði sem tengjast átrúnaði á kvenkyns goð-
verur.
Þegar farið er að rýna í heimildir og skoða hvaða kvenkyns
goðmögn hér geti verið um að ræða kemur Freyja umsvifalaust til
álita. Heil þrjú af auknefnum hennar hafa beina skírskotun til þess
sem þarna er á ferðinni. Eitt er Hörn sem talið er dregið af orðinu
„hör“ og tengist þar með líni, línframleiðslu, spuna og vefnaði.
Annað er Sýr, sem þýðir gylta, en svín voru talin hafa verndarmátt
í orrustum og svínslíkneski á hjálmum hermanna voru algeng
(Ingunn Ásdísardóttir 2007:249-250). Freyja átti göltinn Hildi-
svína (Hyndluljóð 7) sem þýðir orrustugöltur og í Gylfaginningu
segir Snorri hana ríða til víga (Snorri Sturluson 1998:24), væntan-
lega þá á orrustugelti sínum. Loks vísar auknefni Freyju, Vanadís,
ekki bara til ættar hennar og hlutverks vana sem frjósemisgoða
heldur virðist það einnig skilgreina hana sem hina æðstu dís og
valkyrju (Ström 1956:65-66). Þannig vísar það einnig til fjölkynngi
og seiðs, en dísir og valkyrjur virðast nátengdar dauða á einn eða
annan hátt, hvort heldur er sem orrustugyðjur (valkyrjur) eða
með því að vefa mönnum örlögsímu (dísir) (Ingunn Ásdísardóttir
2007:256-267) Sé tekið mark á þeirri tilgátu sem fjölmargir fræði-
menn aðhyllast að Freyja hafi verið einskonar höfuðgyðja valkyrja,
dísa og örlaganorna8 er ekki úr vegi að ímynda sér að Guðrún
Ósvífursdóttir og aðrar konur í áþekkum aðstæðum hafi með spuna
sínum verið að ákalla hana eða blóta.
8 Sjá t.d. Ström 1954, Davidson 1998, Násström 1995.