Skírnir - 01.09.2008, Page 139

SKÍRNIR
T. S. ELIOT Á ÍSLANDI
413
telja einn merkasta áfanga í íslenskri nútímaljóðagerð. Eigi að
síður er ljóst að á þeim tíma er Steinn vann að þessum ljóðum var
hann jafnframt að kynna sér Eyðiland Eliots og mótíf þess (m.a.
vatns-myndirnar), en einkum þó formgerð þess og goðsagna-
einkenni. I handriti frá tilurðardögum Tímans og vatnsins, sem
Sveinn Skorri Höskuldsson kannaði og skrifaði um á sínum tíma,
er blað með orðum úr ljóði Eliots og minnispunktar sem Steinn
áformaði að nota sem undirtitla á kafla Tímans og vatnsins, t.d.
„Parsifal“, „Tarot“, „Tiresias", „Philomela", „Shantih", „Christ in
Emaus“ og „Sibyl in Cumae“.12 Hinsvegar rötuðu þessar fyrir-
sagnir — sem allar eru ættaðar úr Eyðilandinu — ekki inn í verkið
eins og frá því var gengið til prentunar. Tengsl þessara tveggja
ljóðabálka eru forvitnileg en hafa lítt verið könnuð enn sem komið
er.13
Þetta sama ár, 1948, varð nærvera Eliots á Islandi loks opinber
og öllum ljós þegar út kom bókin Annarlegar tungur eftir Anony-
mus með þýðingum frá ýmsum löndum. Enginn nema útgefand-
inn vissi hver duldist bakvið nafnið Anonymus sem hafði birt
óbundin ljóð í tímaritum um þriggja ára skeið. En sjö árum síðar,
þ.e. með Sjödœgru 1955, gekk hann úr dulargervinu og reyndist
vera Jóhannes úr Kötlum, eitt kunnasta og virtasta skáld hins
hefðbundna forms sem hafði nú snúið baki við því. Bókin Annar-
legar tungur gegnir lykilhlutverki í stefnubreytingu skáldsins. í
bókinni er fjölbreytt safn ljóða úr ýmsum hornum heims, m.a.
þjóðkvæði frá Afríku, frá Grænlandi, Indónesíu, Arabíu, Kína og
Japan. Einnig nútímaljóð frá Chile, Evrópu, Norðurlöndum, Bret-
landi og Bandaríkjunum.
Hér er ekki á ferðinni hin vestræna hefð sem Eliot fjallaði um
í ritgerðinni „Tradition and Individual Talent“. Þetta er öllu held-
ur þverskurður kvæða frá ýmsum tímum í öllum heimi sem á
12 Sveinn Skorri Höskuldsson: „Þegar Tíminn og vatnið varð til“, í: Afmœlisrit til
dr. phil. Steingríms J. Þorsteinssonar 2. júlí 1971 frá nemendum hans, ritstj.
Aðalgeir Kristjánsson o.fl., Reykjavík: Leiftur 1971, bls. 155-195.
13 Þó má nefna grein Kristínar Þórarinsdóttur, „„Og líf mitt stóð kyrrt eins og
kringlótt smámynt““, í vorhefti Skírnis 2008, bls. 41-80. Þar ber hún stuttlega
saman nokkur einkenni ljóðabálkanna og nefnir hliðstæður í lífsaðstæðum
skáldanna.