Skírnir - 01.09.2008, Page 182
GUÐNI TH. JÓHANNESSON
Þorskastríðin
Bardtta við erlenda fjandmenn og innlendar goðsagnir
Inngangur
Þorskastríðin skipta talsverðu máli í þjóðarsögu og þjóðarímynd
íslendinga. Þessi átök við Bretland og nokkur önnur erlend ríki
um fiskveiðilögsögu íslands eru gjarnan sögð framhald á sjálf-
stæðisbaráttu landsins.1 Þau þykja líka sýna að þjóðin geti staðið
vörð um hagsmuni sína og líklega fyllast flestir íslendingar þjóð-
arstolti þegar þorskastríðin ber á góma.2 Þeirra er enda minnst
með virðingu og viðhöfn við ákveðin tímamót, síðast í júní 2006
þegar 30 ár voru liðin frá lokum þeirra3 og í september 2008 þegar
hálf öld var síðan fyrsta þorskastríðið hófst.4
Minningar um þorskastríðin eru því að miklu leyti sú hetju-
saga sem margir íslendingar vilja eiga um afrek þjóðarinnar og
duglegra sona hennar (konur komu nær ekkert við sögu í þorska-
stríðunum). Með öðrum orðum: íslendingar hafa búið til goðsagnir
um þorskastríðin. Þegar þetta hugtak (e. myth) er notað á þennan
hátt í sagnfræði felur það meðal annars í sér að ráðamenn og aðrir
málsvarar ákveðinnar þjóðar fegra fortíð hennar. Þeir segja söguna
með sínu lagi til þess að undirstrika sameiginlegan, sögulegan arf,
ágæti þjóðarinnar og afrek hennar að fornu og nýju.5
1 Sjá t.d. Ragnar Arnalds, Sjálfstœðið er sívirk auðlind (Reykjavík, 1998), bls.
78-80, og Olafur Ragnar Grímsson, „Ný sjálfstæðisbarátta". Stríðið um miðin,
sérblað með Morgunblaðinu 4. sept. 2008.
2 Sjá t.d. Björn Bjarnason, „Þorskastríðin — lokaslagurinn", [http://bjorn.blog.is/
blog/bjorn/entry/83227/], 31. maí 2003.
3 Sjá einkum Átökin um auðlindina, sérblað með Morgunblaðinu 31. maí 2006.
4 Sjá einkum Stríðið um miðin, sérblað með Morgunblaðinu 4. sept. 2008.
5 Gott yfirlit um hugtakið „goðsögn“ í sagnfræði má t.d. finna í Geoffrey
Hosking og George Schöpflin (ritstj.), Myths and Nationhood (London, 1997),
Skírnir, 182. ár (haust 2008)