Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 188
462
GUÐNI TH. JÓHANNESSON
SKÍRNIR
stöðunnar, Geir Hallgrímsson, varaformaður Sjálfstæðisflokksins,
og Gylfi Þ. Gíslason, formaður Alþýðuflokksins, gagnrýndu að-
farirnar í fjölmiðlum en stjórnarsinnar sökuðu þá um svik og
aumingjaskap.21
Sér var nú hver samstaðan. í síðasta þorskastríðinu, þegar Geir
var orðinn forsætisráðherra, hafði hann einnig á orði við erlenda
sendimenn á íslandi að því miður hikuðu skipherrar Landhelgis-
gæslunnar ekki við að óhlýðnast fyrirmælum úr landi því þeir
vildu vera „þjóðhetjur“.22 Að sama skapi gramdist varðskips-
mönnum kjarkleysi eða fullmikil varkárni valdhafa í landi — að
þeirra mati.23 Við útfærslu í 12 mílur 1958 og 50 mílur 1972, þegar
vinstri stjórnir voru við völd í landinu, voru sumir sendiherrar og
aðrir fulltrúar íslenskra stjórnvalda líka á móti stefnu sinnar ríkis-
stjórnar.24
Goðsögninni um þjóðareiningu fylgir jafnframt sú þversögn
að stjórnmálamenn hafa hneigst til að eigna sínum flokki mestan
heiður af sigrum í landhelgismálum á meðan andstæðingana skorti
þor eða þeir höfðu annarleg sjónarmið að leiðarljósi. Sjálfstæðis-
21 Sjá t.d. „Orð sem ekki gleymast“, Þjóðviljinn 29. maí 1973, og „Alþýðuflokkn-
um og Sjálfstæðisflokknum ber að þvo af sér smánina", Tíminn 30. maí 1973.
22 Skjalasafn Geralds Ford Bandaríkjaforseta, Ann Arbor, Michigan. National
Security Adviser. Presidential Country Files for Europe and Canada. Box 7.
Irving til utanríkisráðherra Bandaríkjanna, 10. febr. 1976. Sjá einnig skjalasafn
norska utanríkisráðuneytisins. 31.11/60/24. Lydvo til norska utanríkisráðu-
neytisins, 12. des. 1975.
23 Sjá endurminningar skipherra Landhelgisgæslunnar, t.d. Gunnar M. Magnúss,
Eiríkur skipherra (Akranes, 1967), bls. 121-133, Höskuldur Skarphéðinsson,
Sviptingar á sjávarslóð (Reykjavík, 1999), bls. 120-124, og Sveinn Sæmunds-
son, Guðmundur skipherra Kjœrnested II (Reykjavík, 1985), bls. 30-38.
24 Um stöðu mála vegna útfærslu í 12 mílur sjá skjalasafn Guðmundar í. Guð-
mundssonar, í vörslu afkomenda hans. Einkabréf Helga P. Briem sendiherra til
Guðmundar í. Guðmundssonar utanríkisráðherra 14. ágúst 1958. Um 50 míl-
urnar, sjá breska frásögn af augljósum ágreiningi Hans G. Andersen og Ólafs
Jóhannessonar forsætisráðherra. National Archives, London. FC076/527.
Keeble til breska utanríkisráðuneytisins, 6. okt. 1972. Um stöðu mála í síðasta
þorskastríðinu sjá einnig þá vanþóknun sem Hans G. Andersen lét í ljós á af-
stöðu ríkisstjórnarinnar í samtali við norskan stjórnarerindreka í Reykjavík,
14. maí 1976. Skjalasafn norska utanríkisráðuneytisins. 31.11/60/27. Lydvo til
norska utanríkisráðuneytisins, 14. maí 1976. Þetta eru aðeins dæmi, nánast af
handahófi.