Skírnir - 01.09.2008, Síða 191

SKÍRNIR
ÞORSKASTRÍÐIN
465
á íslandi að Bretar hafi alltaf verið í stríðsham; að þeir hafi reynt án
afláts að sökkva íslenskum varðskipum og myrða mannskapinn
um borð ef verða vildi. „Hvað eftir annað reyndu flotaforingjarnir
að sigla varðskipin niður á herskipum og dráttarbátum," segir á
vefsíðu Landhelgisgæslunnar31 og fræðimenn hafa einnig hallast
að því að Bretar hafi að minnsta kosti viljað stórlaska íslensk
varðskip á miðunum.32
Á hafi úti gátu skipherrar Breta svo sannarlega verið árásar-
gjarnir. „Ef þú skýtur á hann sökkvi ég þér,“ sagði einn þeirra við
Eirík Kristófersson skipherra sem vildi færa togara til hafnar í
fyrsta þorskastríðinu með öllum tiltækum ráðum.33 En hefði
breski skipherrann framfylgt þeirri hótun hefði hann líklega verið
dreginn fyrir herrétt flotans og tveir skipherrar, sem báru ábyrgð
á augljósum og hættulegum ásiglingum í síðasta þorskastríðinu,
töldu á sömu lund að þau örlög gætu beðið þeirra.34
Bresk stjórnvöld og yfirmenn sjóhersins skipuðu skipherrum
sínum á miðunum að gæta varúðar og forðast árekstra. Blátt bann
var lagt við notkun vopna nema í sjálfsvörn eða með sérstakri
heimild úr landi (sem aldrei var veitt) og óheimilt var að sigla á
varðskip.35 Vörn varðskipsmanna fólst ekki fyrst og fremst í snilld
þeirra og leikni heldur í þeim hömlum sem settar voru á breska
31 „Saga LHG“, [http://www.lhg.is/sagan/].
32 Sjá t.d. Valur Ingimundarson, Uppgjör við umheiminn: Samskipti Islands, Banda-
ríkjanna og NATO 1960-1974. Islensk þjóðernishyggja, vestrxnt samstarf og
landhelgisdeilan (Reykjavík, 2001), bls. 256. Guðmundur J. Guðmundsson,
Síðasta þorskastríðið: Utfœrsla fiskveiðilögsögunnar í 200 mílur (Reykjavík,
2007, bls. 91-92.
33 National Archives, London. ADM306/20. HMS Russell til CTG334.0 (yfir-
manns breska flotans á Islandsmiðum), 13. nóv. 1958, kl. 22:01. Sjá einnig
Gunnar M. Magnúss, Landhelgishókin (Reykjavík, 1959), bls. 151-156, 171-
184.
34 Viðtöl höfundar við Cdr Mike Jones, skipherra HMS Yarmouth árið 1976, og
Cdr Gerald Plumer, skipherra HMS Falmouth árið 1976.
35 National Archives, London. ADM306/6 „Operation Whippet". „Captain
FPS’s OP-Order 1-58“, 1. ágúst 1958. CAB148/121. Fundargerðir varnar- og
utanríkismálanefndar, 24. okt. 1972. CAB128/57. Fundargerðir bresku ríkis-
stjórnarinnar, 25. nóv. 1975. DEFE24/939. CINCFLEET (yfirflotaforingi breska
sjóhersins) til MODUKNAVY (flotadeildar breska varnarmálaráðuneytisins),
25. nóv. 1975, kl. 21:47.