Skírnir - 01.09.2008, Qupperneq 211

SKÍRNIR
ÓSIGUR FRJÁLSHYGGJUNNAR?
485
mælikvarði á hagsæld en VLF á mann, enda verða eflaust nógir til að finna
aðrar skýringar á misjafnri meðalhæð ýmissa þjóða. Lítum frekar á tekju-
skiptinguna, sem er vissulega talsvert ójafnari í Bandaríkjunum en
Evrópu. Ein meginskýringin er talin fjárfesting sumra hópa Bandaríkja-
manna í aukinni menntun, svo að þeir hafa farið fram úr öðrum. En þarf
að hafa áhyggjur af góðum tekjum? Þeir eru til, sem geta sofið á næturn-
ar, þótt öðrum gangi vel. Miklu frekar þarf að hafa áhyggjur af fátæku
fólki. Hvort er það betur komið í Bandaríkjunum eða Evrópu? Fátæku
fólki hefur snarfækkað í Bandaríkjunum. Það var 22% íbúanna 1959, en
12% 1999 (eftir opinberum fátæktarmörkum beggja ára, sem bandaríska
hagstofan skilgreinir). Fátækt í Evrópu hefur löngum verið talin einna
minnst í Svíþjóð. En ef lágtekjumörk voru skilgreind .við 25 þúsund dala
árstekjur heimila 1999, þá voru 25% bandarískra heimila undir þessum
mörkum, en 40% sænskra heimila (á sambærilegu gengi). Sú niðurstaða
kemur ekki á óvart, þegar haft er í huga, hve langt Svíar hafa dregist aftur
úr Bandaríkjamönnum síðustu áratugi. Einnig kemur í ljós í neyslukönn-
unum, að lágtekjufólk býr við betri lífskjör í Bandaríkjunum en Evrópu í
þeim skilningi, að það á fleiri heimilistæki og bíla. Fátækt er auðvitað
hvergi neitt sældarbrauð. En með nokkurri einföldun er munurinn sá, að
í Evrópu er meira gert til þess, að fátæktin verði bærilegri, en í Banda-
ríkjunum er auðveldara að brjótast út úr henni, ekki síst vegna minna
atvinnuleysis.
3
Stefán Snævarr vitnar til fjölmargra útlendra höfunda um, að hnattvæð-
ingin í mynd frjálsari alþjóðaviðskipta hafi eflt vald stórfyrirtækja, skert
kosti þróunarlanda og leitt til upplausnar og öryggisleysis. Allt er þetta
hæpið. Stefán þarf að grafa dýpra, skyggnast víðar, seilast hærra. Tökum
einfalt dæmi. Eigendur skóverksmiðju ákveða að flytja hana frá Banda-
ríkjunum, þar sem laun eru há og annar kostnaður mikill, til þróunar-
lands, þar sem laun eru miklu lægri. Þeir spara sér talsverðan launakostn-
að, en nokkur hundruð starfsmenn bandarísku verksmiðjunnar missa vinn-
una. Er þetta ekki dæmi um fórnarlömb hnattvæðingar? En hyggjum að.
í fyrsta lagi fá nokkur hundruð manns vinnu í landinu, sem skóverk-
smiðjan flyst til. Þeir eru miklu fátækari en bandarísku starfsmennirnir,
svo að þetta er millifærsla fjár frá (tiltölulega) ríku fólki til fátæks. í öðru
lagi lækkar framleiðslukostnaður af skóm, sem við frjálsa samkeppni skil-
ar sér í lægra skóverði, en það er öllum almenningi, skókaupendum, til