Skírnir - 01.09.2008, Síða 212

486
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
SKÍRNIR
góðs. í þriðja lagi er millifærslan frá hinu (tiltölulega) ríka fólki í Banda-
ríkjunum aðeins til skamms tíma, því að til langs tíma nýtur það líka lágs
vöruverðs og fjörugs atvinnulífs, sem hefur í för með sér aukna eftirspurn
eftir vinnuafli. Þetta fólk missir vinnuna á einum stað, en fær vinnu á
öðrum. Ekki varð heimsendir, eftir að Jóhann Gutenberg fann upp prent-
vélina, þótt óeirðir yrðu í París, þegar fjöldi handritaskrifara missti vinn-
una. Þessi röksemd gildir að vísu ekki, ef vinnumarkaður er lítt sveigjan-
legur eins og sums staðar í Evrópu. Þá er hætta á atvinnuleysi. Aðalatriðið
er þó, að til skamms tíma græða flestir á frjálsari alþjóðaviðskiptum, þótt
einhverjir tapi líka, en allir græða á þeim til langs tíma. Þarf ekki annað en
skoða sögu Vesturlanda síðustu þrjár aldir til að sjá þetta.
Höfundar þeir, sem Stefán Snævarr styðst við, ýkja vald stórfyrirtækja.
Þau eru háð markaðslögmálum, jafnt viðskiptavinum og hluthöfum. Hvert
stórfyrirtækið af öðru hefur síðustu áratugi hrunið við harðari samkeppni
á alþjóðamarkaði. Þegar sum suðræn lönd sitja föst í fátækt, er það sjaldn-
ast sök stórfyrirtækja, heldur miklu frekar innlendrar óstjórnar. Að sama
skapi hefur þeim suðrænu þjóðum vegnað best, sem hafa stundað mest
viðskipti við Vesturlönd, til dæmis í Suður-Kóreu, Taívan, Hong Kong
og Singapúr. Stefán nefnir að vísu, að íbúar Bútans og Kerala á Indlandi
séu hamingjusamir. Ég er ekki viss um, að heimildir hans fyrir því séu
traustar (enda tekur hann það fram sjálfur). Raunar er besta vísbendingin
um ólík lífskjör, hvernig fólk greiðir atkvæði með fótunum. Þar er reglan
ótvíræð: Venjulegt alþýðufólk vill komast þangað, sem atvinnulíf er
frjálst. í því sambandi má minna á vísitölu atvihnufrelsis í ýmsum lönd-
um, sem hópur hagfræðinga undir forystu Miltons Friedman hefur gert.
Sú mæling sýnir, að atvinnufrelsi hefur aukist talsvert í heiminum síðustu
áratugi, sem fyrr segir, en hún leiðir einnig í ljós afar sterkt samband milli
atvinnufrelsis og hagsældar, eins og hún mælist í VLF á mann. Raunar
sýnir mælingin líka sterkt samband atvinnufrelsis og ýmissa annarra
stærða, sem hafa má til marks um lífskjör, til dæmis menntunarstigs, heilsu-
fars og aðgangs að hreinu vatni. Auðvitað er ætíð umdeilanlegt, hvað skuli
reiknað inn í slíka vísitölu, eins og Stefán nefnir, en hún rennir frekari
stoðum undir það, sem við vissum fyrir, að frjálsustu þjóðir heims búa
við mesta hagsæld. Þessi mæling hefur auk þess þann kost, að hún er um
flest lönd heims til langs tíma, svo að ekki þarf að þræta um einstök lönd,
sem kunna einhver að vera undantekningar frá almennri reglu.
Höfundar þeir, sem Stefán Snævarr styðst við, gera einnig of mikið úr
upplausn og öryggisleysi á hinum frjálsa alþjóðamarkaði. Hefur gáleysis-
leg notkun ríkisvalds ekki valdið miklu meira umróti? Þegnar í ríkjum