Skírnir - 01.09.2008, Page 219

SKÍRNIR ÆTLAR LINKINDIN ALDREI AÐ LÍÐA HJÁ? 493
ritgerðinni var prýðileg bók Eðvarðs T. Jónssonar fréttamanns, Hlut-
skipti Færeyja (1994), þar sem hann lýsir Færeyjum eins og skrípamynd af
íslandi. Ritgerð mín hefst á þessum orðum:
„Hrun færeysks efnahagslífs er trúlega einn mesti harmleikur í Vestur-
Evrópu á síðari helmingi þessarar aldar. Sjálfstæð þjóð með eigin menn-
ingu, sögu og tungu hefur farið svo herfilega að ráði sínu, að við henni
virðist nú blasa annaðhvort sjálfstæðissvipting ellegar mun meiri fólks-
flótti úr eyjunum en orðinn er og skuldabasl langt fram á næstu öld, jafn-
vel almenn fátækt. Þess eru engin dæmi úr Evrópusögu síðustu áratuga,
að frjáls og næstum fullvalda þjóð hafi kallað þvílíka niðurlægingu yfir
sjálfa sig. Landsframleiðsla Færeyinga hefur fallið um meira en þriðjung
síðan 1989. Á þennan kvarða er efnahagshrun Færeyja svipað umfangs og
hrun Sovétríkjanna sálugu á sama tíma.“
Þessum upphafsorðum fylgir löng lýsing, innblásin af bók Eðvarðs T.
Jónssonar og öðrum heimildum, á þeim fúnu innviðum, sem felldu Fær-
eyjar. Ég segi: „Efnahagshrun Færeyja þarf að skoða ekki aðeins í sögu-
legu samhengi, heldur einnig í samhengi við eðli og innviði þjóðfélagsins.
Eðvarð T. Jónsson segir ýmsar sögur af undirferli, spillingu og græðgi
ýmissa helztu „máttarstólpa" þjóðfélagsins, manna, sem virtust hegða sér
í samræmi við leikreglur samfélagsins, þótt lög væru bersýnilega brotin,
en fáir virtust gera sér rellu út af því. Allir vissu allt um alla í svo litlu landi.
Enginn getur þótzt ekki hafa vitað, hvernig ástandið var í raun og veru.“
Síðan er brestunum lýst einum af öðrum: kjördæmaskipan, sem var
gróðrarstía hrepparígs á hæsta stigi; ofurvaldi útvegsmanna, sem mærðu
frjálsa samkeppni og nærðust á styrkjum; ábyrgðarleysi í stjórnmálum,
sem lýsti sér meðal annars í því, að ekki var heil brú í efnahags- eða sjáv-
arútvegsstefnu nokkurs af stjórnmálaflokkunum. Ég spyr í ritgerðinni:
„Er eintómri fáfræði um að kenna? Um það segir Eðvarð T. Jónsson:
„Efnahagskerfið var fársjúkt, en sjúklingurinn lá í sælli vímu og vissi ekki
að neitt alvarlegt amaði að sér fyrr en hann var nánast í andarslitrunum.““
... Ég held áfram: „En læknarnir þá? Hvar voru þeir? — það er að segja
hagfræðingarnir. Það er skemmst frá því að segja, að það munu vera tólf
hagfræðingar í Færeyjum, þar af níu flokksbundnir. Hinir þrír reyndu að
vara almenning og stjórnvöld við efnahagsþróuninni, en þeir voru æptir
niður.“
í ritgerð minni standa einnig þessi orð: „Færeyingar mega þakka
sínum sæla fyrir að eiga ekki fullburða seðlabankastofnun, eina með öllu,
því að ætli Atli Dam hefði þá ekki verið skipaður seðlabankastjóri?" Atli
Dam lögmaður var einmitt höfuðarkitektinn að fjárhagshruni Færeyja.