Skírnir - 01.09.2008, Page 221

SKÍRNIR ÆTLAR LINKINDIN ALDREI AÐ LÍÐA HJÁ? 495
auðlind þjóðarinnar. Þessi rangláta ákvörðun, sem allir flokkar á þingi
báru sameiginlega og sinnulausa ábyrgð á, skerti svo siðvitund stjórn-
málastéttarinnar, að þess gat ekki orðið langt að bíða, að aðrar jafnvel enn
afdrifaríkari ákvarðanir af sama tagi sæju dagsins ljós. Hví skyldu menn,
sem víluðu ekki fyrir sér að búa til nýja stétt auðmanna með ókeypis
afhendingu aflakvóta í hendur fárra útvalinna, hika við að hafa svipaðan
hátt á einkavæðingu banka og annarra ríkisfyrirtækja? Því hlaut að fara
sem fór. Varaformaður Framsóknarflokksins auðgaðist svo á einkavæð-
ingu Búnaðarbankans, að hann gerði sér lítið fyrir og keypti þjóðarflug-
félagið (og lét skipa sjálfan sig seðlabankastjóra í millitíðinni, en hann
hafði að vísu ekki efni á láglaunabaslinu þar nema skamma hríð). Fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins gerðist einnig milljarðamæringur við
einkavæðingu Landsbankans, og enginn spurði neins, enda voru fjölmiðl-
arnir flestir komnir í hendur eigenda bankanna. Hann fer enn sem fyrr
huldu höfði að því er virðist fingrafaralaus. Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins lét skipa sjálfan sig seðlabankastjóra eins og að drekka vatn og lét
bankaráðið umsvifalaust hækka laun sín upp fyrir laun forseta íslands
með kveðju til Bessastaða. Áður hafði hann skammtað sér konungleg
eftirlaun úr vasa almennings. Marga aðra flokksmenn mætti nefna til sög-
unnar. Það hafði ekki áður gerzt í sögu lýðveldisins, að menn auðguðust
svo ótæpilega á stjórnmálaafskiptum. Það var nýtt. Kvótakerfið varðaði
veginn inn í sjálftökusamfélagið.
Ojvöxtur bankanna
Hrun bankanna var tvíþætt. í fyrsta lagi uxu bankarnir á örfáum árum
sjálfum sér og landinu langt yfir höfuð. Vöxturinn var óeðlilegur meðal
annars vegna þess, að eigendur bankanna voru byrjendur. Bankamenn-
irnir rökuðu saman fé handa sjálfum sér og sáust ekki fyrir, því að sagan
sýnir, að bankar geta varpað afleiðingum bankahruns á axlir saklausra
vegfarenda. í annan stað hefðu stjórnvöld við þessar kringumstæður átt
að standa fast gegn ofvexti bankanna. En of náin gömul og gróin tengsl
milli stjórnmála og viðskipta veiktu aðhaldið og eftirlitið. Ríkisstjórnin
hefði átt að leggja sérstakan skatt á bankana til að hemja vöxt þeirra, en
það gerði hún ekki. Seðlabankinn hefði átt að leggja bítandi bindiskyldu
á bankana til að hemja vöxt þeirra, en það gerði hann ekki. Fjármála-
eftirlitið hefði átt að sérsníða þung álagspróf að viðkvæmum íslenzkum
aðstæðum, en það var ekki heldur gert. Allt stjórnkerfið brást. Endur-
teknum viðvörunum innlendra manna og erlendra var ekki sinnt. Við-