Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 59

Vakning innan hjúkrunarfræðinnar
Hjúkrunarfræðingar hafa ávallt skráð ástand og líðan sjúk-
linga, hvað gert var fyrir þá og svörun þeirra við því. Umtals-
vert magn hjúkrunarfræðilegra gagna um ástand, viðbrögð og
líðan sjúklinga verður til við daglega skráningu á heilbrigðis-
stofnunum. Alveg fram á 9. áratuginn var þessum gögnum þó
hent. Um miðbik síðustu aldar, þegar hjúkrunarfræðin þró -
aðist sem fræðigrein í Bandaríkjunum, áttuðu hjúkrunarfræð-
ingar sig á nauðsyn þess að greina þau viðfangsefni sem þeir
eru menntaðir til að sjá um og bera ábyrgð á lögum samkvæmt
(Gordon, 1987). Jafnframt óx vitund um mikilvægi þess að
greina vandamál sjúklinga rétt og hafa skipulag á hjúkruninni
(Abdellah, 1959) og hugtakið hjúkrunarferli kom fyrst fram
árið 1958 (Orlando, 1961). Umræður jukust innan hjúkrunar -
fræðinnar, sérstaklega í Bandaríkjunum, um mikilvægi þess
að hjúkrunarfræðin ætti sína fagorðaskrá eða fagmál.
Sértækt fagmál er hverri fræðigrein mikilvægt og hver fræð i -
grein hefur iðulega eigið tungutak sem hjálpar meðlim um
greinarinnar að skilgreina hugtök sem máli skipta innan
hennar. Fagmál, sem vísindagrein þróar, þjónar þeim tilgangi
að gefa flóknum fyrirbærum ákveðin heiti og auðvelda sam-
skipti milli þeirra sem nota það. Orð eins og smitgát, sóttkví
og einangrun eru dæmi um hugtök sem fyrir ári síðan flokk -
uðust undir fagorð innan fagmáls en skilgreiningar þeirra eru
nú flestum þekktar og orðin töm. Fagmálið gegnir mikilvægu
hlutverki í að greina, miðla, skipuleggja og lýsa því sem í þessu
tilviki er einstakt við hjúkrun — að fanga hinn flókna veru-
leika hennar.
Sameiginlegt fagmál hjúkrunarfræðinga í formi flokkunar-
kerfa er ein af forsendum þess að þeir geti nýtt sér gögn, sem
skráð hafa verið, til að bæta hjúkrun og efla öryggi sjúklinga, og
til að styðja við klíníska ákvarðanatöku og sköpun á nýrri þekk-
ingu. Og ekki skal vanmetið mikilvægi þess að fagorð séu til á
íslensku og að vandað sé til verka við þýðingar og nýyrða smíð.
Á 8. áratugnum kom fram fyrsta kóðaða flokkunarkerfið í
hjúkrun í Bandaríkjunum, NANDA, sem fjallar um greiningar
hjúkrunarvandamála (Gordon, 1987). NANDA-samtökin
(áður North American Nursing Diagnosis Association) voru
svo stofnuð 1982 (Gordon, 1987) en þau heita í dag NANDA
International, skammstafað NANDA-I (NANDA International,
e.d.). Steinunn Garðarsdóttir (1985) var fyrst hjúkrunarfræð-
inga á Íslandi til að kynna flokkunarkerfi NANDA-hjúkrun-
argreininga.
Önnur flokkunarkerfi í hjúkrun, sem hafa orðið þekkt hér
á landi, eru Nursing Interventions Classification (NIC) fyrir
hjúkrunarmeðferð og Nursing Outcomes Classification (NOC)
fyrir árangur. Þau eru bæði þróuð við Háskólann í Iowa. Fleiri
og fleiri þekkja einnig International Classification for Nursing
Practice (ICNP) sem er byggt upp hjá Alþjóðaráði hjúkrunar-
fræðinga, ICN.
Saga flokkunarkerfa í hjúkrun á Íslandi
Hugtakið hjúkrunarferli sést fyrst á prenti á Íslandi árið 1976
þegar Guðrún Margrét Þorsteinsdóttir hjúkrunarfræðingur
birti grein um það í Tímariti Hjúkrunarfélags Íslands. Þó
nokkur umræða varð meðal hjúkrunarfræðinga um hjúkrunar -
ferlið á 8. og 9. áratugnum og greinilegt að um það var talsvert
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 59
Saga hjúkrunarskráningar á Íslandi
Aðdragandi að stofnun rannsókna- og þróunarseturs um ICNP
Ásta Thoroddsen, prófessor og forstöðumaður ICNP-setursins
Í ágúst 2019 samþykkti Alþjóðaráð hjúkrunarfræðinga (International Council of Nurses, ICN)
stofnun Rannsókna- og þróunarseturs um ICNP á Íslandi (ICN Accredited ICNP Research &
Development Centre in Iceland). ICNP-setrið var síðan formlega stofnað 2. mars 2020 innan
Heilbrigðisvísindastofnunar Háskóla Íslands með aðsetur í Hjúkrunarfræðideild. Aðdragandi
að stofnun rannsókna- og þróunarseturs um flokkunarkerfi í hjúkrun er orðinn nokkuð langur.
Því er ekki úr vegi að gera honum skil. Sagan er orðin löng, spannar 35 ár, og ekkert verður til
úr engu, en stiklað verður á stóru.
Orð eins og smitgát, sóttkví og einangrun eru
dæmi um hugtök sem fyrir ári síðan flokkuðust
undir fagorð innan fagmáls en skilgreiningar
þeirra eru nú flestum þekktar og orðin töm.
Fagmálið gegnir mikilvægu hlutverki í að greina,
miðla, skipuleggja og lýsa því sem í þessu tilviki
er einstakt við hjúkrun — að fanga hinn flókna
veruleika hennar.