Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Síða 79

heimavitjunum hefur fækkað eins mikið og raun ber vitni
(Sesselja Guðmundsdóttir og Lilja B. Kristinsdóttir, 2020)
liggja ekki fyrir en telja má að mesta breytingin felist í því að
heimavitjun við níu vikna aldur hefur breyst í komu á heilsu-
gæslustöð. Athygli vakti að lítill hópur foreldra fékk einungis
eina heimavitjun en það er ekki í takt við ráðleggingar ÞÍH
(2020b). Foreldrar sem fengu fimm eða fleiri heimavitjanir
lýstu yfir mestu ánægjunni með þær, en það vekur upp spurn-
ingar hvort þeir hafi ef til vill ekki gert greinarmun á heima -
þjónustu ljósmæðra og heimavitjana hjúkrunarfræðinga. En
það heyrir til undantekningar að boðið sé upp á svo margar
heimavitjanir í ung- og smábarnavernd.
Styrkur og takmarkanir
Styrkur rannsóknarinnar var að foreldrarnir sem svöruðu
komu frá öllum heilsugæslustöðvunum sem tóku þátt í rann-
sókninni. Þá var fjöldi þátttakenda jafn á milli hópanna tveggja.
Spurningalistinn var saminn af rannsakendum sem hafa mikla
reynslu af ung- og smábarnavernd og eftirfylgd eftir fæðingu.
Hann var stuttur og nokkuð hnitmiðaður og líklega hafði það
þau áhrif að foreldrar voru tilbúnir til að svara honum.
Ákveðið var að hafa einnig opnar spurningar þar sem foreldrar
gátu bætt við skoðunum til viðbótar við lokaðar spurningar.
Veikleiki rannsóknarinnar verður hins vegar að teljast að
um nýjan spurningalista var að ræða og forprófun takmörkuð.
Einnig hefði verið gagnlegt að hafa spurningar um hvaða
fagaðili sinnti heimavitjunum og hvort foreldrar hafi verið
ánægðir með að fá þjónustuna heim eða getað hugsað sér að
fá hana á heilsugæslustöð. Veikleiki var einnig að þátttakendur
endurspegluðu þýðið ekki nægjanlega vel. Þá var það takmark-
andi að hjúkrunarfræðingar sem kynntu rannsóknina fyrir
foreldrum voru ekki beðnir um að safna upplýsingum um
fjölda íslenskumælandi foreldra sem komu með börn í skoðun
á rannsóknartímabilinu, hve mörgum var boðin þátttaka og
hve margir neituðu þátttöku.
Framtíðarrannsóknir
Mikilvægt er að endurtaka rannsóknina í þeim tilgangi að ná
til breiðari hóps foreldra með því að leggja listann fyrir stærra
úrtak á landsvísu, þýða listann á fleiri tungumál og ná þannig
til foreldra af erlendum uppruna. Einnig er mikilvægt að skoða
sérstaklega þarfir feðra fyrir ráðgjöf og aðstoð, ekki síst nú
þegar réttur þeirra til fæðingarorlofs hefur aukist. Eins og áður
kom fram er einnig mikilvægt að skoða betur þann hóp sem
ekki var ánægður með heimavitjanirnar og hvaða ástæður
liggja þar að baki, til dæmis með því að kanna einnig aðstæður
og andlega líðan foreldra og bera saman við viðhorf til heima-
vitjana. Þá vöknuðu hugmyndir að rannsóknum á forvörnum
og heilsueflandi þjónustu eftir fæðingu í víðara samhengi.
Mikilvægt er að greina innihald þjónustunnar og hagkvæmni
hennar.
Ályktun
Heimavitjanir hjúkrunarfræðinga í ung- og smábarnavernd
eru mikilvægur þáttur í þjónustu við nýbakaða foreldra. Meiri-
hluti þátttakenda var ánægður með heimavitjanir frá hjúkr-
unarfræðingum í ung- og smábarnavernd, fjölda þeirra og
lengd en alltaf má gera betur. Uppfylla þarf þarfir hverrar
fjölskyldu og sníða þjónustuna að henni. Styrkja þarf þjónustu
við foreldra með fyrsta barn sérstaklega þar sem þeir voru
marktækt óánægðari með þá aðstoð og ráðgjöf sem þeir fengu
en foreldrar sem höfðu eignast barn áður. Ástæða er til að út-
færa þjónustuna áfram og að afla frekari þekkingar á við -
horfum og reynslu foreldra af þessari heilsueflandi þjónustu.
Þakkir
Kærar þakkir til hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra í ung- og
smábarnavernd sem kynntu rannsóknina fyrir foreldrum.
Þátttakendur fá bestu þakkir fyrir að gefa sér tíma til að svara
spurningalistanum. Yfirmönnum heilsugæslustöðva á höfuð -
borgarsvæðinu er þakkað fyrir að gefa leyfi fyrir rannsókninni.
Prófarkalesurum þökkum við gagnlegar ábendingar. Hrönn
Birgisdóttir fær þakkir fyrir aðstoð við tölfræðilega úrvinnslu,
hvatningu og ráðleggingar. Báru Birgisdóttur og Kristínu Ingu
Guðmundsdóttur þökkum við fyrir yfirlestur.
Heimildir
Alexandrou, F., Sakellari, E., Kourakos, M. og Sapountzi‐Krepia, D. (2018).
Health visitors’ perceptions on their role to assess and manage postpartum
depression cases in the community. Health & Social Care in the Com -
munity, 26(6), 995–1000. doi:10.1111/hsc.12638
Aston, M., Price, S., Etowa, J., Vukic, A., Young, L., Hart, C., … Randel, P.
(2015). The power of relationships: Exploring how public health nurses
support mothers and families during postpartum home visits. Journal of
Family Nursing, 21(1), 11–34. doi:10.1177/1074840714561524
Aston, M., Price, S., Monaghan, J., Sim, M., Hunter, A. og Little, V. (2018).
Navigating and negotiating information and support: Experiences of first-
time mothers. Journal of Clinical Nursing, 27(3–4), 640–649. doi:10.1111/
jocn.13970
Avellar, S. A. og Supplee, L. H. (2013). Effectiveness of home visiting in
improving child health and reducing child maltreatment. Pediatrics,
132(2), 90–99. doi:10.1542/peds.2013-1021G
Barimani, M. og Vikström, A. (2015). Successful early postpartum support
linked to management, informational, and relational continuity. Midwi-
fery, 31(8), 811–817. doi:10.1016/j.midw.2015.04.009
Bayley, J., Wallace, L. M. og Choudhry, K. (2009). Fathers and parenting pro-
grammes: Barriers and best practice. Community Practitioner, 82(4),
28–31. Sótt á https://search.proquest.com/scholarly-journals/fathers-
parenting-programmes-barriers-best/docview/213340208/se-2?accoun-
tid=49582
Benjamins S. J., Damen M. L. W. og van Stel, H. F. (2015). Feasibility and
impact of doctor-nurse task delegation in preventive child health care in
the Netherlands: A controlled before-after study. PLoS One, 10(10):
e0139187. doi:10.1371/journal.pone.0139187
Christie, J. og Bunting, B. (2011). The effect of health visitors’ postpartum
home visit frequency on first-time mothers: Cluster randomised trial. In-
ternational Journal of Nursing Studies, 48(6), 689–702. doi:10.1016/j.
ijnurstu.2010.10.011
Damashek, A., Kothari, C., Berman, A., Chahin, S., Lutzker, J. R., Guastaferro,
K. og Self-Brown, S. (2020). Engagement in home visiting services during
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 79