Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 87

Misgóð meðferðarúrræði
Konurnar áttu að baki ölmörg skipti í meðferð, hérlendis sem
og erlendis. Sumar þeirra höfðu einnig dvalið í barnaverndar-
úrræðum sem börn og unglingar og átt innlagnir á barna- og
unglingageðdeild Landspítalans. Þrátt fyrir ölda innlagna á
meðferðarstofnanir fóru þær að nota vímuefni aur fljótlega
að meðferð lokinni. Sumar kvennanna sögðust hafa viljað fá
að vinna úr erfiðri lífsreynslu í vímuefnameðferðinni sjálfri.
Dóra hafði gert tilraun til að vinna úr sinni reynslu:
Nei, ég hef aldrei unnið úr þessu. Ég fór einu sinni í Stígamót
þegar ég var edrú eir að ég hafði verið í meðferð og þú veist,
um leið og hún fór að fara dýpra og dýpra í þetta þá bara datt ég
íða’. Maður vill ekki finna tilfinningar, bara loka á þetta.
Nær engin meðferðarúrræði, sem konurnar höfðu leitað í,
voru kynjaskipt. Sumum fannst það truflandi og hafa slæm
áhrif á árangur þeirra í meðferðinni. Sumar þeirra höfðu stofn -
að til ástarsambanda og verið vísað úr meðferð eða útskrifað
sig sjálfar þess vegna þótt meðferðinni hafi ekki verið lokið.
Sigrún minntist þess þegar hún byrjaði að fara í vímuefna -
meðferð sem unglingur: „Það voru einhverjir strákar, og maður
var svo veikur að maður sagði bara já við öllu.“ Í eitt skiptið
hafði hún útskrifað sig vegna manns sem áreitti hana í með -
ferðinni. Karítas hafði svipaða sögu að segja:
Maður eignast liggur við kærasta í hverri einustu meðferð.
Maður er ekkert að hugsa um sjálfan sig. Ég held ég geti talið
það á fingrum annarrar handar hvað ég hef farið í gegnum
margar meðferðir án þess að eignast kærasta. Ég á 20 innlagnir
á Vog, margar innlagnir á 33, tvær á Krýsuvík, þannig að ég hef
náð mér í kærasta í öllum þessum meðferðum.
Selma sagði frá fordómum og skilningsleysi starfsfólks á stöðu
sinni og annarra kvenna þegar hún ræddi reynslu sína af því
að ármagna vímuefnanotkun sína:
En þetta er bara eitthvað [kynlífsvinna] sem flestir kvenmenn
gera, það er svoldið þannig. Og af hverju er ekki talað meira um
þetta? Það er bara ekkert finnst mér. Það er alveg erfitt að koma
inn í meðferð og fá eins og blauta tusku í andlitið þegar maður
fer að tala um þetta. Svona fordómar. Margir ráðgjafar með
gríðarlega mikla fordóma fyrir þessu og af hverju eru þeir þá að
vinna við þetta.
Iðjusvipting í fangelsi
Konunum fannst fangelsisvistin ekki betrunarvist og töldu að
hún hefði ha skaðleg áhrif á andlega og líkamlega líðan þeirra
og heilsu. Töldu þær litla betrun fólgna í því að sitja inn á gangi
og horfa á sjónvarpið. Vinna var af skornum skammti og lítill
kostur á annarri afþreyingu eða menntun. Helga komst svo að
orði um iðjuleysið í fangelsinu: „Að vera í fangelsi, maður er
eins og dýr í búri. Þú ert dýr í búri!“ Upplifun Karítasar var
áþekk:
Maður er bara hérna í geymslu, þetta er engin betrunarvist. Þetta
er meira, bara verið að skemma mann heldur en að laga mann.
Það er enginn eitthvað, sem er hérna í langan tíma, sem er hérna
í meira en þrjá mánuði sem er að fara að koma heill út úr þessu.
Allar konurnar lýstu kvíðaeinkennum þegar líða tók á fang-
elsisvistina. Anna sagði:
Það er erfitt að vera hérna, það er svo mikil streita og stress og
maður er að missa hárið. Þetta er ein erfiðasta lífsreynsla sem
ég hef gengið í gegnum.
Anna hafði hins vegar ætlað að nýta sér það sem væri í boði
og hafði gert það fyrst um sinn en: „Maður bara missir metnað
á að gera hlutina. Fyrst fór ég í ræktina, mætti í jóga, gerði allt
sko, allt sem var í boði hérna inni. Svo byrjaði þetta að dvína.“
Konunum fannst kvíðinn, sem fylgdi fangelsisvistinni,
eirðar- og iðjuleysið ekkert gera annað en að auka á fíkn. Karítas
lýsti aðstæðunum og iðjuleysinu á eirfarandi hátt: „Manni
leiðist svo rosalega að hugurinn fer sjálrafa að hugsa um
eitthvað sem styttir manni stundir og eina sem við höfum til
að stytta okkur stundir eru fíkniefni.“
Öll virkni, sem var boðið upp á, fannst þeim mikil tilbreyt-
ing í, eins og Berglind sagði:
Nú er námskeið fyrir okkur í samskiptum. Það brýtur rosalega
upp daginn. Og við erum að tala um eitthvað annað en dóp. Það
er eins og hérna í vinnustofunni. Við sitjum saman í hring og
eina sem talað er um: hver þekkir hvern, hver er nýkominn inn
og hvaða dóp var verið að nota í síðasta partíi. Það er bara
þannig, það er bara umræðuefnið í fangelsi. Partur af undir-
heimunum er bara hérna og ekkert til að brjóta það upp.
Konurnar tömdu sér margar óheilbrigt samband við mat,
sögðu lítið annað hægt að gera en að borða við þessar aðstæður
og láta tímann líða. Ein þeirra hafði bætt á sig 30 kílóum á
nokkrum mánuðum en aðrar leituðu allra leiða til að sporna
við því. Dóra hafði ekki átt við átröskun að stríða áður en hún
hóf afplánun en var nú farin að stunda losunarhegðun til að
losa sig við matinn: „Það eru allar stelpurnar að æla hérna.
Stundum fer maður bara í neyslu aur af því að maður hefur
bætt á sig.“ Átröskun hjá Sigrúnu hafði tekið sig upp aur eir
að hún hóf afplánun: „Það er frekar núna sem ég er ekki að
borða nóg. Ég fæ mér próteinsjeik á morgnana og stundum
borða ég ekki meira.“
Konunum fannst að það þyri að vinna með vímuefnavand-
ann í fangelsinu. Boðið var upp á tvo AA-fundi á viku og þar
með var það upptalið. Ekki voru allar sem nýttu sér þá. Karítas
hafði hugmyndir um hvernig hægt væri að auka og bæta með -
ferðarstarf í fangelsinu: „… bara að það væri með ferðar gangur
hérna og teymi í kringum. Það væru viðtöl og grúppur.“ Karítas
taldi að það myndi hafa jákvæð áhrif og að konurnar hefðu þá
möguleika á að takast á við vímuefnavanda sinn:
Það myndi kannski minnka neyslan meðal kvenna ef það yrði
eitthvað meðferðarúrræði hérna. Að það væri hjálp til að takast
á við sorgina, reiðina gagnvart sjálfum sér að hafa farið frá börn-
unum sínum, þú veist allt þetta sem er að hrjá mann, sem er
öðruvísi en með karlana. Það eru margar stelpur sem liggja inni
á klefanum sínum eir lokun og gráta vegna saknaðar til
barnanna sinna. Það er bara að deyfa samviskubitið og láta tím-
ann líða. Deyfa sársaukann og finna ekki til. Það er erfitt þarna
úti en svo er erfiðara að vera lokaður hérna inni og þurfa að díla
við þetta. Þér er bara hent inn á einhvern gang og færð enga
hjálp. Það er miklu erfiðara.
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 87