Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Síða 93

gefin út skýrsla með 11 megintillögum til að fjölga hjúkrunar-
fræðingum í starfi og var einn liður í því fjölgun námsplássa
(Heilbrigðisráðuneytið, 2020).
Álagið á íslenskum hjúkrunarfræðingum má rekja m.a. til
mikils vaktaálags, undirmönnunar og lágra launa (Vilborg
Guðjónsdóttir, 2009). Hjúkrunarfræðingar starfa oft við krefj-
andi aðstæður þar sem starfsumhverfið er hvort tveggja lík-
amlega og andlega erfitt og því streituvaldandi. Þeir þurfa að
vinna hraðar og leysa fleiri verkefni en áður, t.d. með aukinni
tölvuvinnu og fleiru sem ekki snýr að beinni klínískri hjúkrun
(Katrín Blöndal o.fl., 2010; Vilborg Guðjónsdóttir, 2009). Þegar
álag í heilbrigðiskerfinu eykst, eins og t.d. í covid-19-heims-
faraldrinum, hefur mikilvægi starfsframlags hjúkrunarfræð-
inga verið sýnilegra í augum almennings og einnig hversu
mikil væg fjölhæfni og þekking stéttarinnar er (Heilbrigðis -
ráðuneytið, 2020; World Health Organization, 2020).
Ekki er óalgengt að hjúkrunarfræðinemendur séu uggandi
yfir að taka sín fyrstu skref í starfi eftir útskrift. Hjúkrunar-
starfið er talið mjög streituvaldandi, þar sem hjúkrunarfræð-
ingar eru berskjaldaðir fyrir streituvaldandi atburðum alla
daga í starfi (Feddeh og Darawad, 2020). Lazarus og Folkman
(1987) settu fram kenningu um streitu þar sem henni er lýst
sem sálrænu ferli. Í kenningunni kemur fram að streita sé af-
leiðing þess hvernig fólk skynjar atvik og aðstæður í kringum
sig og mótast í samspili við annað fólk og umhverfið. Streitu -
viðbrögð eru því persónuleg og er hægt að hafa áhrif á og
breyta túlkun fólks á streitu (Lazarus og Folkman, 1987).
Streit an hefur síðan áhrif á vinnuafköst sem og vilja og getu til
að halda áfram í starfi (Feddeh og Darawad, 2020). Nýútskrif -
aðir hjúkrunarfræðingar finna margir til mikillar streitu í starfi
á fyrstu starfsárunum og þá sérstaklega á fyrstu tveimur ár-
unum eftir útskrift (Gifkins o.fl., 2017; Rudman o.fl., 2014; Wu
o.fl., 2012). Skortur á skipulagi og óskýrir stjórnarhættir hafa
líka töluverð áhrif (Ingibjörg H. Jónsdóttir, 2017) og getur m.a.
vinnuálag, yfirvinna og vaktaskipulag leitt til streitu og dregið
úr afköstum (McIntosh og Sheppy, 2013). Álagið sem reynslu-
lítill hjúkrunarfræðingur er undir getur því verið mikið og
valdið streitu og kulnun (Wu o.fl., 2012; Zhang o.fl., 2017).
Þær þrjár megináskoranir sem nýútskrifaðir hjúkrunar-
fræðingar standa frammi fyrir tengjast yfirþyrmandi starfsum-
hverfi, að ná tökum á verklegri færni og að ná að verða hluti
af hópnum. Mörgum nýútskrifuðum hjúkrunarfræðingum
finnst erfitt að komast inn í hraðann og eiga við áreitið sem
fylgir starfsumhverfinu (Feng og Tsai, 2012; Wildermuth o.fl.,
2020). Ýmsar leiðir eru færar til að mæta þeim áskorunum sem
nýútskrifaðir hjúkrunarfræðingar standa frammi fyrir og
skipta þar ytri og innri bjargráð meginmáli. Bjargráð eru þau
úrræði eða ráð sem fólk nýtir sér til að takast á við sálrænar
eða líkamlegar áskoranir í einkalífi og starfi (Laschinger og
Grau, 2012; Zheng o.fl., 2017). Þau eru hegðun eða athöfn sem
notuð er til að takast á við og komast í gegnum erfiðar aðstæð -
ur. Innri bjargráð eru persónulegur styrkur einstaklingsins en
ytri bjargráð eru utanaðkomandi styrkur sem styður við hann.
Það er talið mikilvægt fyrir hjúkrunarfræðinga að læra hvaða
bjargráð eru góð í tengslum við álag og áskoranir í starfi (Gif-
kins o.fl., 2017; Laschinger og Grau, 2012; Zheng o.fl., 2017).
Að leggja rækt við sjálfan sig getur skipt miklu máli fyrir þá
sem stunda kröfuharða vinnu. Sjálfsrækt er getan til að sýna
sjálfum sér umhyggju og þegar hjúkrunarfræðingur leggur
rækt við sjálfan sig er hann betur í stakk búinn til að takast á
við starfið og uppfylla þarfir skjólstæðinga sinna og er örugg-
ari, skilningsríkari og getur stjórnað eigin tilfinningum betur
(Heffernan o.fl., 2010; Sigríður Halldórsdóttir, 2006). Kenning
Sigríðar Halldórsdóttur (2006) um hjúkrun sem faglega um-
hyggju leggur áherslu á að hjúkrunarfræðingar sinni mark-
vissri sjálfsrækt, bæði í einkalífi og starfi. Þeir þurfa að þekkja
veikleika sína og styrk, hafa raunhæft sjálfstraust og faglegt ör-
yggi.
Hjúkrunarfræðingar þurfa, samkvæmt þessu, að kunna
streitustjórnun og vera færir um að vinna úr erfiðum tilfinn-
ingum. Þannig geta þeir sýnt sjálfum sér, sjúklingum sínum,
aðstandendum þeirra og samstarfsfólki sínu umhyggju (Sig -
ríður Halldórsdóttir, 2006). Heilbrigðir lífshættir, eins og að
stunda líkamsrækt, lesa, njóta útiveru og fá nægan svefn, eru
dæmi um sjálfsrækt. Að tileinka sér slík innri bjargráð getur
stuðlað að endurheimt orku og að koma jafnvægi á einkalíf og
starf hjúkrunarfræðinga (Gifkins o.fl., 2017; Zheng o.fl., 2017).
Ígrundun nýtist einnig vel en hún nær til atvika eða athafna
sem fela í sér ákveðið meðvitað hugsanaferli sem er skoðað
með opnum huga (Asselin o.fl., 2013). Einn tilgangur ígrund-
unar er að aðstoða hjúkrunarfræðinginn að læra af reynslunni
og öðlast faglega færni (Asselin o.fl., 2013; Bulman o.fl., 2012;
Caldwell og Grobbel, 2013).
Margir nýútskrifaðir hjúkrunarfræðingar upplifa það að
hefja störf sem visst raunveruleikaáfall sem tengist því að þeir
fái ekki viðeigandi stuðning á vinnustað (Laschinger og Grau,
2012). Þegar um er að ræða stuðning frá vinnustað benda
rannsóknir til að margir nýútskrifaðir hjúkrunarfræðingar nýti
sér það bjargráð að leita til reynslumeiri hjúkrunarfræðinga til
að fá ráðleggingar, álit og kennslu í hvernig best er að vinna
störfin (Gifkins o.fl., 2017; Laschinger og Grau, 2012; Zheng
o.fl., 2017). Góð kynning á starfinu, stuðningur frá yfirmönn -
um, ánægjulegt starfsumhverfi og farsælt samstarf milli starfs-
manna eru dæmi um góð ytri bjargráð sem nýútskrifaðir
hjúkrunarfræðingar nýta sér (Gifkins o.fl., 2017; Laschinger
og Grau, 2012; Rudman o.fl., 2014). Að geta komið með óskir
um vaktir og haft áhrif á niðurröðun þeirra er mikilvægt bjarg -
ráð. Svefn og hvíld eru einnig mikilvægir þættir fyrir góða líkam -
lega og sálræna heilsu og er sífellt meiri vitundarvakning í
sam félaginu gagnvart þeim (Bragadottir, 2016). Hjúkrunar-
fræðingar vinna oft vaktavinnu og þegar vöktunum er þétt
raðað er hætta á að ekki náist nægilegur svefn og hvíld á milli
þeirra (Eldevik o.fl., 2013). Vaktavinna getur einnig haft nei -
kvæð áhrif á fjölskyldulíf, til dæmis missir vaktavinnufólk af
ýmsum atburðum vegna vinnu sinnar (Björk Bragadóttir o.fl.,
2017; Costa, 2010; Yildirim og Aycan, 2008). Brottfall hjúkr-
unarfræðinga úr starfi er ákveðin forðunarhegðun og mætti því
flokkast sem neikvætt bjargráð (Dawson o.fl., 2014; Gifkins o.fl.,
2017) en þeir sem ná að temja sér jákvæð bjargráð til að takast
á við áskoranir í starfi, hverfa síður frá störfum (Wu o.fl., 2012).
Kulnun er þekkt vandamál meðal hjúkrunarfræðinga og er
afleiðing af langvarandi streituvaldandi umhverfi (Berglind
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 93