Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 94

Harpa Svavarsdóttir og Elísabet Hjörleifsdóttir, 2020). Algengi
kulnunar í starfi hjúkrunarfræðinga er nokkuð há miðað við
önnur störf (Fida o.fl., 2018) og hefur streita í starfi hjúkrunar-
fræðinga ákveðið forspárgildi fyrir kulnun (Happell o.fl., 2013).
Kulnun kemur m.a. fram í starfsóánægju sem getur leitt til þess
að hjúkrunarfræðingar leita í aðrar starfsgreinar og er því
mikilvægt að koma í veg fyrir kulnun þeirra (Fida o.fl., 2018).
Samkvæmt rannsókn Rudman og félaga (2014) stefndi fimmti
hver hjúkrunarfræðingur á að yfirgefa stéttina á fyrstu fimm
árunum í starfi. Slæmur starfsandi, óánægja með laun, stjórn-
unarvandamál, vöntun á stuðningi frá stjórnendum, vinnu-
álag, það að vera ekki metinn að verðleikum og miklar kröfur
til hjúkrunarfræðinga eru dæmi um ógnandi þætti sem geta
ýtt undir brottfall. Hins vegar eru verndandi þættir taldir vera
einstaklingsbundnir, eins og aldur og reynsla. Starfshættir
stjórnenda geta líka auðveldað nýliðum lífið til dæmis með því
að veita hjúkrunarfræðingum svigrúm til að hafa áhrif á vinnu -
tíma og starfshlutfall sitt. Mikilvægt er að finna leiðir til að
draga úr brottfalli hjúkrunarfræðinga og geta stjórnendur m.a.
veitt umbun fyrir góða frammistöðu, stuðlað að styrkingu fag-
legrar þróunar, veitt aukin tækifæri til símenntunar og þannig
ýtt undir jákvæð bjargráð hjúkrunarfræðingsins (Dawson o.fl.,
2014).
Markmið rannsóknarinnar var að öðlast innsýn í hvaða
áskoranir mæta nýútskrifuðum hjúkrunarfræðingum fyrsta
árið í starfi, hversu tilbúnir þeir telja sig vera til að takast á við
þær og hvaða bjargráð þeir nýta sér til að vinna úr þessum
áskorunum til að stuðla að góðri líðan í starfi.
Aðferð
Rannsóknin var framkvæmd árið 2018 og var rannsóknar-
gagna aflað með hljóðritun hálfstaðlaðra einstaklingsviðtala
við sex nýútskrifaða hjúkrunarfræðinga sem allir höfðu lokið
BS-prófi við HA. Eigindleg viðtöl veita rannsakendum tæki-
færi til að öðlast innsýn í heim þátttakenda. Það getur verið
mikilvægt þegar skoðuð er reynsla og álit einstaklinga á ákveðnu
viðfangsefni og þeirri merkingu sem fólk leggur í líf sitt og
aðstæður (McMillan, 2015).
Þátttakendur
Þátttakendur voru valdir með tilgangsúrtaki (e. purposive sam-
pling). Skilyrði fyrir þátttöku voru brautskráning úr hjúkrunar -
fræði frá HA á árunum 2013–2017 og að þátttakendur hefðu
a.m.k. þriggja mánaða starfsreynslu á þeirri legudeild sem þeir
voru starfandi á. Þátttakendur voru á aldrinum 26–43 ára og
eitt til tvö ár voru frá brautskráningu þeirra og störfuðu þeir
allir á legudeildum sjúkrahúsa víðs vegar um landið. Haft var
samband við þátttakendur með tölvupósti þar sem þeim var
kynnt rannsóknin með kynningarbréfi og þeim boðin þátt-
taka. Upplýsingar um hugsanlega þátttakendur voru fengnar
úr fyrirliggjandi nafnalista brautskráningarnema HA og voru
þeir valdir af handahófi af þeim lista.
Framkvæmd
Eftir að rannsakendur höfðu lesið ýmis gögn um fræðilegan
bakgrunn tengdan rannsóknarspurningunum gerðu þeir við -
tals ramma sem hafður var til hliðsjónar í viðtölunum. Til-
gangur hans var m.a. að öll viðtölin myndu byggjast á svipuð -
um grunni. Viðtölin voru á bilinu 30–115 mínútur að lengd.
Fjórir rannsakendur stóðu að framkvæmd og úrvinnslu
viðtalanna en flestir þeirra höfðu reynslu af gerð rannsókna,
bæði í fyrra námi og störfum. Fjórir rannsakendur hljóðrituðu
viðtölin og afrituðu þau orðrétt ásamt öllum glósum og at-
hugasemdum rannsakenda. Stuðst var við aðferð Bengtsson
(2016) við úrvinnslu textans og athugasemdir skrifaðar eftir túlk -
un rannsakenda á merkingu orða og blæbrigða í rödd viðmæl-
anda.
Siðferðileg álitamál
Staðfesting fékkst frá Vísindasiðanefnd að ekki þyrfti leyfi frá
nefndinni til þess að framkvæma rannsóknina. Við hljóðritun
og eyðingu gagna var í hvívetna farið eftir lögum um persónu-
vernd (Lög um persónuvernd og meðferð persónuupplýsinga
nr. 77/2000) og þagnarskyldu (Lög um heilbrigðisstarfsmenn
nr. 34/2012). Meðhöndlun allra gagna fór fram með virðingu
fyrir bæði rannsóknarefninu og þátttakendum í rannsókninni.
Fyllsta trúnaðar var gætt og farið með allar upplýsingar sem
trúnaðarmál í öllum atriðum rannsóknarinnar, dulnefni voru
notuð (Fjóla, Lilja, Íris, Rósa, Sóley og Ösp) og upplýst sam -
þykki fengið. Þátttakendum var gert ljóst hvert efni rannsókn-
arinnar væri ásamt markmiðum og tilgangi hennar. Viðtölin
voru tekin upp með leyfi þátttakenda og þeim eytt að rannsókn
lokinni.
Gagnagreining
Greining gagna fór fram með túlkandi innihaldsgreiningu (e.
content analysis) þar sem greiningin tók mið af markmiðum
rannsóknarinnar. Í upphafi tók greining einnig mið af viðtals-
ramma rannsóknarinnar með það fyrir augum að koma gögn-
unum í ákveðna þemaflokka út frá svörum viðmælenda.
Viðtölin voru lesin margoft yfir og tók gagnagreining stöðug -
um breytingum. Undirliggjandi merking textans var dregin
fram, gögn voru borin saman, túlkuð og settur kóði eftir merk-
ingu þeirra og hversu oft þeir komu fyrir. Að lokum voru
kóðarnir sameinaðir og úr þeim voru búin til þemu sem saman-
stóðu af tveimur meginþemum (áskorun og bjargráð) og ellefu
undirþemum (aðlögun, starfsþróun, ábyrgð, streita, færni, kuln -
un, hvíld, sjálfsrækt og viðhorf, ígrundun, námið og starfs-
reynsla, handleiðsla).
Niðurstöður
Þátttakendur mættu ýmsum áskorunum á fyrsta starfsári sínu.
Áskoranirnar tengdust bæði því skipulagi sem ríkti innan
stofnananna sjálfra, hjúkrunarstörfunum sjálfum og því hvernig
guðríður ester geirsdóttir o.fl.
94 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021