Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 51

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 51
Fræðslugrein
Að verða foreldri á tímum COVID-19
Rannsóknir benda til að ástand í samfélagi á borð við
COVID-19 hafa víðtæk áhrif á geðheilsu einstaklinga og
fjölskyldunnar í heild. Hræðsla við að smitast, einangrun,
pirringur, leiði, skortur á vistum og upplýsingum, tekjutap og
fordómar eru allt þættir sem hafa áhrif á líðan fjölskyldunnar
(Russell o.fl., 2020). Konur sem áttu barn á tímum COVID-19
lýstu því að þeim fannst þær finna fyrir þunglyndi og upplifðu
auknar tilfinningar s.s. um að vera týndar, yfirgefnar,
örmagna, pirraðar, leiðar, reiðar og kvíðnar. Þekkt er
að nýbakaðar mæður finni fyrir miklum tilfinningum í
gegnum barneignarferlið en það að eignast barn á tímum
heimsfaraldurs getur ýtt undir tilfinningasveiflur (Ollivier o.fl.,
2021).
Ollivier og félagar (2021) rannsökuðu áhrif COVID-19
faraldursins á foreldra. Stór hluti umönnunaraðila í
rannsókninni taldi að það að eignast barn á tímum COVID-19
hafi haft neikvæð áhrif á andlega líðan. Ýmsir þættir höfðu
þar áhrif s.s. skortur á félagslegum tengslum, sorgartilfinning
í fæðingarorlofi sem var ekki eins og mæður höfðu reiknað
með, einangrun frá ástvinum og ýmsir aðrir streituvaldar.
Áhyggjur nýbakaðra mæðra voru miklar. Þær upplifðu að þær
hefðu ekki fengið nægar upplýsingar um hvernig best væri að
hugsa um nýburann og hefðu viljað fá betri upplýsingar um
brjóstagjöf. Hjúkrunarfræðingar sem höfðu sinnt þeim þurftu
í vaxandi mæli að sinna COVID-19 tengdum viðfangsefnum
og þeim fannst þær vera skildar eftir einar í óvissunni með
einungis símaráðgjöf og engin persónuleg tengsl. Þeim fannst
þær missa frá sér stuðningsaðilann sem hefði annars verið
með þeim í gegnum allt ferlið (Ollivier o.fl., 2021).
Mæður og makar sem eignuðust barn á tímum COVID-19 voru
mörg hver að takast á við önnur verkefni eins og að hugsa um
önnur börn á heimilinu. Skólum og barnagæslum var stundum
lokað vegna smita og sumir ákváðu að hafa börnin heima
vegna hræðslu við smit. Fyrir einstæðar mæður gat þetta verið
einkar erfitt og ömmur og afar áttu erfitt með að aðstoða
nýbakaða foreldra af ótta við að smitast (Almeida o.fl., 2020).
Mæður kunnu að meta stuðning heilbrigðisstarfsfólks og
töldu samband við það vera mikilvægt. Án þess gátu mæður
upplifað að þær væru gleymdar og yfirgefnar. Mæður misstu
af stuðningi frá mömmuhópum, foreldratímum og öðrum
félagslegum tengslum á tímum COVID-19. Tengslamyndun
stórfjölskyldunnar við nýburann skertist og upplifðu mæður
að fjölskyldur þeirra væru að missa af merkilegum atburðum
í lífi barnsins sem hafði mikil áhrif á líðan þeirra (Ollivier o.fl.,
2021).
Samband, kynlíf og barneignir
Aukið álag og streita geta haft mikil áhrif á rómantískt
samband pars. Náið samband þar sem báðir einstaklingar
upplifa öryggi og gagnkvæman stuðning er mikilvægt bæði
fyrir andlega og líkamlega heilsu (Pietromonaco og Overall,
2020). Hvaða áhrif COVID-19 hefur haft á sambönd para er ekki
að fullu þekkt en vitað er að margir upplifðu aukna streitu
í kjölfar COVID-19 sem tengdist gjarnan fjárhagsáhyggjum
og því að starfsöryggi var ógnað. Áhrif faraldursins á gæði
og stöðugleika sambands er mismunandi milli para en það
hvernig tekist var á við erfiðleika og hlúð að sambandinu fyrir
faraldurinn hafði forspárgildi um það hvernig gekk að takast á
við faraldurinn (Pietromonaco og Overall, 2020).
Óvissan um hversu lengi faraldurinn mun hafa áhrif á líf
fólks er mikil. Bráð og krónísk streita minnkar ánægju í
parasambandi. Pör eru líklegri til að búa yfir bjargráðum til
að viðhalda sambandinu þegar streita er í styttri tíma en
þegar streitan verður krónísk er hætta á að þau dugi ekki
lengur til (Pietromonaco og Overall, 2020). Li o.fl. (2020)
rannsökuðu áhrif COVID-19 á ástarsambönd og kynheilbrigði
í Kína. Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu fram á að 22%
þátttakenda fundu fyrir minnkaðri kynhvöt í kjölfar COVID-19
faraldursins og 41% þátttakenda upplifðu að tíðni kynmaka
minnkaði. Helstu áhrifaþættirnir voru: Meira um truflanir á
heimilinu, minna um persónulegt frelsi og lakari andleg líðan
(Li o.fl., 2020).
Margar konur höfðu áhyggjur af fjölskyldunni sökum óvissu
með faraldurinn og vildu fresta barneignum (Chivers o.fl.,
2020). Micelli o.fl. (2020) rannsökuðu lífsstílsbreytingar
tengdar faraldrinum og áhrif þeirra á löngun til að verða
foreldri. Niðurstöðurnar sýndu að af þátttakendum sem höfðu
hugsað sér að eignast barn áður en faraldurinn skall á hættu
37,3% við barneignir í ljósi nýrra aðstæðna. Meginástæður
þess voru í 58% tilvika áhyggjur af fjárhagsstöðu og einnig
höfðu 58% áhyggjur af hvaða afleiðingar COVID-19 hefði á
meðgönguna. Af þeim sem höfðu ekki hugsað sér að eignast
barn fyrir faraldurinn fundu um 11,5% fyrir löngun til að
verða foreldri þegar samkomutakmarkanir voru sem mestar
og var sú þrá meira áberandi hjá konum en körlum. Af þeim
sögðust 50% hafa þörf fyrir breytingu og 40% hafa þörf fyrir
ánægjulegan atburð (Micelli o.fl., 2020).