Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 59

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 59
COVID-19 og ótti við að smita aðra. Skortur á viðeigandi
hlífðarfatnaði og öryggisbúnaði, erfiðar ákvarðanir um
forgangsröðun hjúkrunar og heimsóknir meðal veikra og
deyjandi, upplifun hins ráðþrota og hjálparlausa, eru einnig
streituvaldar. Afleiðingar alls þessa hafa birst rannsakendum
í formi aukins þunglyndis og kvíða meðal hjúkrunarfræðinga.
Þá hefur einnig verið mælanleg aukning á svefnröskunum,
áfallastreituröskunum og kulnun í starfi. Bent hefur verið á
kostnaðarsöm ruðningsáhrif þessa þegar hjúkrunarfræðingar
í kjölfarið detta úr starfi, hvort sem þeir hætta, skipta
um starfsvettvang eða fara í veikindaleyfi. Við það eykst
starfsmannavelta í heilbrigðiskerfinu, sem missir jafnframt frá
sér reynslumikið fagfólk, þarf að þjálfa upp nýtt starfsfólk og
framleiðni minnkar (Marvaldi o.fl., 2021).
Ljóst er að áskoranir innan heilbrigðiskerfisins eru margar,
ekki síst þegar fram líða stundir. Síðbúnar afleiðingar
COVID-19 eiga enn eftir að líta dagsins ljós og eiga jafnt við
um notendur sem og veitendur heilbrigðisþjónustunnar.
Alþjóðaráð hjúkrunar hefur lagt áherslu á ákveðna þætti sem
taldir eru mikilsverðir fyrir starfsgreinina í viðbrögðum ríkja
við COVID-19.
• Að tryggja magn og gæði öryggisbúnaðar, hlífðarfatnaðar
og fræðslu um sóttvarnir
• Að gæta og hlúa sérstaklega að heilsu og velferð
starfsmanna
• Tryggja smitrakningar og boðleiðir upplýsinga
• Greiða réttlát og sanngjörn laun sem taka mið af
þeirri áhættu og þeirri yfirvinnu eða aukavinnu sem
hjúkrunarfræðingar leggja á sig
• Útfæra öruggt og skilvirkt skráningarkerfi í tengslum við
fjölgun á starfsfólki
• Skipuleggja dreifingu á starfsemi og sérhæfðum
starfskrafti í tengslum við flóknari og sérhæfðari tilfelli
• Styðja við nýsköpun og þróun nýrra kerfa í
heilbrigðisþjónustu
• Stuðla að virðingu gagnvart starfsgreininni, starfsfólkinu
og þeim fyrirmælum sem ráðlögð eru innan
heilbrigðisvísinda
• Fjárfesta í innviðum og skapa aðstæður þar sem
hjúkrunarfræðingar geta þróað með sér forystuhlutverk
og leiðtogahæfileika með aðkomu þeirra að stefnumótun
og gerð áætlana innan heilbrigðiskerfa
• Þróa og innleiða almenna aðgerðaráætlun um COVID-19
þar sem hjúkrunarfræðingar eru virkir þátttakendur
Loks ber að draga nauðsynlegan lærdóm af COVID-19 svo
betur megi takast á við það sem framtíðin kann að bera í
skauti sér (International Council of Nurses, 2020).
Starfsheilbrigði og reynsla úr hjúkrunarstarfi
Höfundar eru sammála um að það að líða vel og vera
ánægður og sáttur á sínum vinnustað er ekki sjálfgefið. Einn
af áhrifaþáttum starfsánægju er stuðningur stjórnenda við
hjúkrunarfræðinga til að ná persónulegum markmiðum.
Þar er sérstaklega horft til hvatningar, leiðsagnar, þjálfunar
og framþróunar sem starfsmenn fá í sínu starfi innan
vinnustaðarins. Einnig skiptir ánægja starfsmanna með
forystu, starfsþróun og skýra starfslýsingu miklu fyrir
hamingju og vellíðan starfsmanna á vinnustað (Joo og Lee,
2017).
Ef taka þarf erfiðar og jafnvel umdeildar ákvarðanir hefur
þótt lykilatriði að stjórnendur byggi þær á málefnalegum og
hlutlægum gögnum (Serrat, 2017). Niðurstöður rannsóknar
sem gerð var hér á landi um viðhorf til stjórnunar og áhrif á
líðan heilbrigðisstarfsfólks í starfi benda til að stjórnunarstíll
yfirmanna og samskipti þeirra við aðra starfsmenn skipti
miklu máli. Sé samskiptum ábótavant geta skapast neikvæð
viðhorf og vanlíðan meðal starfsfólks. Aðrar rannsóknir gefa
til kynna að samskipti við stjórnanda sé veigamikið atriði til
aukinnar starfsánægju og fyrir líðan starfsmanna (Hallfríður
Eysteinsdóttir o.fl., 2013).
Áhrif viðurkenningar í starfi
Árangri í starfi er oft skipt niður í hlutlægan og huglægan.
Hlutlægur árangur vísar til ytri þátta eins og árstekna og fjölda
stöðuhækkana. Huglægur eða innri mælikvarði árangurs í
starfi snýst um huglægt mat einstaklingsins um árangur á
starfsferlinum. Þetta felur venjulega í sér þær tilfinningar
sem einstaklingur ber til starfs síns og starfsánægju hans.
Mikilvægt er að starfsmenn finni fyrir stuðningi stjórnenda
og viðurkenningu til að eflast í starfi (Teodorescu o.fl.,
2017).
Áhugasamir starfsmenn taka almennt virkari þátt í störfum
sínum og þar með störfum vinnustaðarins. Þá eru ánægðir
starfsmenn yfirleitt afkastameiri og viljugri til að gera meira
en ætlast er til af þeim á vinnustaðnum. Helst það í hendur
við það þegar þeir upplifa stuðning frá fyrirtækinu. Þar líta
starfsmenn einnig til þess hversu mikið vinnustaðurinn metur
framlag þeirra og hugar að heilsu starfsmanna (Joo og Lee,
2017). Höfundar hafa sjálfir reynslu af því að viðurkenning,
áhugi á starfinu og tækifæri til þátttöku og ákvarðanatöku
stuðli að auknu vinnuframlagi þeirra sem starfsmanna.
Heilbrigðisstofnanir veita betri þjónustu ef starfsmenn
skynja að þeir séu álitnir verðmætar auðlindir og hljóta
viðurkenningu fyrir sín störf. Stjórnandi með metnaðarfulla,
sannfærandi og stefnumarkandi framtíðarsýn ýtir undir traust
og öryggi starfsmanna. Áhugi starfsmanna eykst ef þeir hafa
trú á því að vinnuframlag þeirra og metnaður leiði til betri
frammistöðu í starfi og umbunar. Hafa ber í huga að góður
leiðtogi gerir starfsmönnum sínum ljóst til hvers er ætlast af
þeim og aðstoðar þá og leiðbeinir til að ná þeim markmiðum
(De Simone, 2015). Hér skiptir miklu máli að fá viðurkenningu,
stuðning og hvatningu. Einnig að starfsmenn finni það að
yfirmanni sé umhugað um líðan þeirra og heilsu.
Gagnkvæmt traust stjórnenda og starfsmanna
Hæfni stjórnanda til að öðlast traust starfsmanna á vinnustað
þykir eitt af lykilatriðum góðrar stjórnunar. Gagnkvæmt
traust milli yfirmanns og undirmanna eykur líkur á þátttöku
starfsmanna þegar kemur að nýjungum á vinnustað. Að
starfsmenn finni fyrir trausti yfirmanns í sinn garð eykur
starfsframlag og ýtir undir sköpunargáfu þeirra.
Eins er mikilvægt að starfsmaður finni að stjórnanda sé
annt um velferð hans, en áhugaleysi stjórnanda á högum
undirmanna getur skapað vantraust (Serrat, 2017).
Traust og samvinna leiða til uppbyggilegs samstarfs, það er
óáþreifanlegt en þarf að vera til staðar til að stjórnandi öðlist
virðingu. Skýr samskipti, sanngirni og stuðningur starfsmanna
við ákvarðanatöku ýta undir traust til stjórnenda. Þar gildir
Fræðslugrein