Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 70

70 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 98. árg. 2022
námi var jafnframt marktækt lægra en þeirra sem töldu sig
ekki fá stuðning sem var tæplega fimmtungur þátttakenda.
Önnur erlend rannsókn á tímum COVID-19 meðal nemenda
í hjúkrunarfræði sýndi að félagslegur stuðningur reyndist
versnandi gagnvart einmanakennd meðal nemendanna
(Labrague o.fl., 2021).
Það kemur ekki á óvart að nemendur sem töldu að nám
sitt hefði ekki gengið vel skoruðu einnig marktækt hærra
á streitukvarðanum en þeir sem töldu það hafa gengið vel
á þessum tímum. Sambærilegar niðurstöður hafa komið
fram erlendis þar sem nemendur í hjúkrunarfræði lentu til
dæmis í vanda með nettengingar og fjarkennslu (Fitzgerald
og Konrad, 2021; Masha’al o.fl., 2020). Jafnframt kom ítrekað
fram í fjölmiðlum að skortur var á hlífðarbúningum og að
smitvörnum væri ábótavant víða erlendis, sem átti ekki við hér
á landi.
Hvað varðaði stuðning í námi þá taldi meirihluti nemendanna
eða um áttatíu prósent að þeir fengju stuðning við nám sitt
og þá oftast frá fjölskyldu, samnemendum og vinum, sem
samræmist niðurstöðum eigindlegrar rannsóknar meðal
nemenda hjúkrunarfræði (Roca o.fl., 2021). Algengustu
bjargráð nemenda við streitu í okkar rannsókn voru að tala
við einhvern og að hreyfa sig, sem teljast gagnleg bjargráð
samkvæmt Lazarus og Folkman (1984). Þetta er í samræmi
við niðurstöður annarra rannsókna þar sem flestir nemendur
í hjúkrunarfræði leituðu sér félagslegs stuðnings á tímum
COVID-19 og ræddu tilfinningar sínar við sína nánustu (Sümen
og Adibelli, 2021; Roca o.fl., 2021). Í okkar rannsókn reyndist
streitustig marktækt hærra á meðal þeirra sem reiddust,
lokuðu sig af eða leituðu í mat eða sætindi en þeirra sem
ekki brugðust við með þessum hætti. Samkvæmt Lazarus
og Folkman (1984), er hér um ógagnleg bjargráð að ræða til
að takast á við erfiðar tilfinningar, sem geta haft neikvæðar
langtímaafleiðingar fyrir viðkomandi.
Eins og fram hefur komið var streita meðal þátttakenda í
þessari rannsókn ekki meiri en lýst er í fyrri rannsóknum,
þrátt fyrir að miklar breytingar væru gerðar á náminu í fyrstu
bylgju COVID-19 með afar stuttum fyrirvara eins og kom
fram í grein Herdísar Sveinsdóttir og Helgu Bragadóttur,
(2020). Umsjónarkennarar námskeiða lögðu sig fram um að
koma til móts við nemendur varðandi fyrirkomulag klíníska
námsins. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að
meirihluti nemenda í hjúkrunarfræði við HA og HÍ hafi verið
sáttur við þær breytingar sem gerðar voru á námi þeirra á
tímum COVID-19 faraldursins, bæði hvað varðaði fræðilegt
nám og klínískt nám. Það er ólíkt því sem kom fram í erlendri
eigindlegri rannsókn sem unnin var á svipuðum tíma, en þar
kom fram að nemendur urðu fyrir talsverðum óþægindum
vegna breytinga sem gera þurfti á námi þeirra vegna COVID-19
(Fawas o.fl., 2021).
Styrkleikar og takmarkanir rannsóknarinnar
Helstu styrkleikar rannsóknarinnar voru að allir nemendur
í grunnnámi í hjúkrunarfræði á Íslandi áttu kost á þátttöku
í rannsókninni og rannsakendur þekktu vel þær breytingar
sem gerðar voru á náminu. Hópurinn sem stóð að
rannsókninni kom frá báðum skólum sem sjá um menntun
Streita nemenda í hjúkrunarfræði í fyrstu bylgju COVID-19
Megin niðurstaða rannsóknarinnar var að streita meðal
nemenda í hjúkrunarfræði á Íslandi á tímum COVID-19
mældist miðlungsstreita og svipuð og fram hefur komið
í erlendum rannsóknaniðurstöðum á tímum heims-
faraldursins (Aslan og Pekince, 2020; Sheroun o.fl., 2020).
Sambærilegar niðurstöður komu fram í rannsókn Evu Mjallar
Júlíusdóttur og Helgu Berglindar Hreinsdóttur frá 2010
þar sem meðalstreitustig fyrsta og annars árs nemenda í
hjúkrunarfræði mældist 17,2 stig og meirihluti (65%) mældist
yfir streituviðmiðum meðal almennings í rannsókn Cohen
og Williamson (1988). Streitustig í rannsókn þeirra Sigríðar
Lilju Magnúsdóttur og Valdísar Ingunnar Óskarsdóttur
meðal háskólanemenda árið 2016 var hins vegar 20,6 stig.
Skýringin á að streitustig mælast ekki fleiri í okkar rannsókn
kann að vera sú að gögnum var safnað eftir að misseri
lauk og nemendur því ekki lengur undir álagi vegna náms.
Í rannsókninni upplifði um tíundi hluti alvarlega streitu.
Mikilvægt er að leita leiða til að greina þann hóp snemma og
bjóða viðeigandi aðstoð og stuðning ásamt því að fylgjast vel
með hvernig honum vegnar. Tíðni alvarlegrar streitu reyndist
svipuð í rannsókn Sheroun o.fl. (2021) meðal nemenda í
hjúkrunarfræði á tímum COVID-19. Alvarleg streita meðal
hjúkrunarnema mælist þó mjög breytileg á milli rannsókna
eða frá 4% upp í tæp 25% (Kim o.fl., 2021; Begam og Devi,
2020).
Þrátt fyrir að minnihluti þátttakenda hafi mælst með alvarlega
streitu, þá upplifðu tæp áttatíu prósent þátttakenda sig með
frekar mikla eða mjög mikla streitu tengda háskólanáminu.
Þessar niðurstöður eru samhljóma niðurstöðum rannsóknar
meðal nema í grunnnámi við HÍ, þar sem um 86% þátttakenda
töldu sig upplifa frekar mikla til mjög mikla streitu tengda
því að stunda háskólanám (Sigríður Lilja Magnúsdóttir og
Valdís Ingunn Óskarsdóttir, 2016). Þetta kemur ekki á óvart
þar sem háskólaárin eru almennt talin tími áskorana og
streitu (Beiter o.fl., 2015). Skortur á námsleiðbeiningum var
einnig algengur streituvaldur, en þó ekki algengari en fram
kom í rannsókn meðal grunnnemenda í HÍ frá 2016 þar sem
55% töldu sig upplifa frekar til mikla streitu tengda skorti á
námsleiðbeiningum (Sigríður Lilja Magnúsdóttir og Valdís
Ingunn Óskarsdóttir, 2016). Í ljósi þess er athyglisvert hversu
fáir leituðu til námsráðgjafa eða kennara eftir stuðningi og
leiðsögn. Velta má fyrir sér hvort kynna þyrfti betur hlutverk
námsráðgjafa og þá aðstoð sem námsráðgjafar skólanna geta
veitt nemendum, og hvetja nemendur reglulega til að nýta sér
hana, sérstaklega í tengslum við aukið álag. Einnig má gera
ráð fyrir að aðgengi að kennurum og námsráðgjöfum skólanna
hafi verið minna á tímum COVID-19 þar sem byggingum
skólanna var lokað og staðarnám ekki í boði og líklegt að enn
ítarlegri námsleiðbeininga hefði verið þörf.
Erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á vaxandi andlega vanlíðan
á tímum COVID-19 meðal nemenda í hjúkrunarfræði (Kim
o.fl, 2021; Majrashi o.fl., 2021). Í okkar rannsókn kom fram að
langflestir þátttakenda töldu líkamlega heilsu sína góða eða
mjög góða en hins vegar töldu heldur færri andlega heilsu sína
góða eða mjög góða. Þeir sem mátu líkamlega og andlega
heilsu sína verr skoruðu martækt hærra á streitukvarðanum
sem er sambærilegt við það sem kom fram í rannsókn Sheroun
o.fl. (2021). Streitustig þeirra sem töldu sig hafa stuðning í
UMRÆÐA