Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 89

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 89
Ritrýnd grein | Peer review
ámælisvert að ekki væri hægt að útskrifa aldraða sjúklinga af
Landspítalanum vegna vöntunar á úrræðum. Viðmælendur
nefndu að kerfið væri allt of flókið, að það þyrfti að
endurskipuleggja það og að vöntun væri á heildrænni stefnu.
Heimahjúkrun er það úrræði sem fékk mestu umfjöllunina
frá viðmælendum. Kristín sagði að ágætt samstarf væri á
milli starfsmanna Landspítalans og heimahjúkrunar en það
gæti verið erfitt að fá þá þjónustu sem sótt væri um. Misjafnt
aðgengi að heimahjúkrun eftir hverfum og milli sveitarfélaga
væri augljóst. Kristín sagði oft erfitt að fá þjónustu: „Það
er bara hryllilegt stundum … í ákveðnum hverfum.“ Hafdís
sagði „heimahjúkrun er náttúrlega bara gríðarlega veik…
að mörgu leyti illa skipulögð“ og kallaði hana eyland eftir
að heilsugæslan var aðskilin frá þeim. Hjúkrunarheimili og
staða þeirra kom þá einnig til umræðu en Bára sagði að það
væru „alltof margir að bíða á spítalanum eftir að komast
á hjúkrunarheimili.“ Sigrún benti á að hjúkrunarheimilin
nú á dögum „hafi ekki bolmagn“ til að taka fljótt við sínum
íbúum aftur eftir innlögn á spítala, til að mynda ef þörf væri á
áframhaldandi sýklalyfjagjöf í æð. Hún sagði að ástæðan fyrir
þeirri þróun væri lág daggjöld til hjúkrunarheimila sem leiddi
til ráðningar færri fagmenntaðra starfsmanna. Það orsakaði
einnig fleiri innlagnir frá hjúkrunarheimilunum, „fólk er að
koma hingað á Landspítalann ... veikt frá hjúkrunarheimilum
í allt of miklum mæli ... því að það eru ekki burðir til þess
að bregðast við.“ Margrét benti á að ástandið væri orðið
það slæmt að „það má segja að, hérna, úrræðaleysi í
sveitarfélögunum með þjónustuna getur gert það að verkum
að viðkomandi fer í færni- og heilsumat en ekki heim.“
Reynsla og upplifun starfsmanna af
útskriftarvanda Landspítalans
Viðmælendur greindu frá því að þeir upplifðu erfiðleika
og álag í starfi í tengslum við útskriftarmálin ásamt því að
útskriftarvandinn hefði slæm áhrif á samskipti starfsmanna
innan Landspítalans við aðra þjónustuaðila og við
aðstandendur. Hafdís sagði: „Þetta er bara ógeðslega lýjandi
og þetta er ógeðslega erfitt og þetta er barátta á hverjum
einasta degi.“ Bára lýsti uppgjöf hjá starfsmönnum vegna
vandans og Kristín sagði að útskriftarmálin gætu verið „bara
hryllileg.“ Kristín afsakaði jafnframt neikvæðni sína en benti
á að „okkar glíma er gjörsamlega þessi í hnotskurn“ og að
útskriftarmálin: „þau eru bara að valda því að maður er,
sko, ... hugsar á hverjum degi: fyrir hvern er ég að þessu.“
Sigrún sagði að vandinn gæti valdið gremju starfsmanna á
milli deilda, að það væri „verið að pressa áfram í kerfinu og
hver bendir á annan.“ Margrét lýsti erfiðum samskiptum við
þjónustuaðila utan Landspítalans og sagðist þurfa „að anda
djúpt ... áður en maður fer að hringja í heimaþjónustu eða ...
þú átt endurtekin símtöl ... endurtekið kvabb ...“ og nefndi þá
einnig að „það þarf að vera þannig að það er hægt að hringja
og biðja um innlit tvisvar til þrisvar á dag í (sveitarfélag) að
það sé ekki bara hlegið að manni.“
Ágreiningur getur komið upp á milli aðstandenda og
starfsmanna en Fjóla sagði að ef kafað væri djúpt í málið
væri oft gild ástæða að baki. „Fólk skilur alveg í hvaða stöðu
við erum og við skiljum alveg í hvaða stöðu aðstandendur
eru,“ sagði Kristín, „en samt birtist þessi reiði ... þessi svona
erfiðu samskipti og allt þetta ... og þetta birtist gagnvart
starfsfólki hér.“ Bára sagðist oft kvíða því að ræða heimferðina
við aðstandendur og Hafdís sagði samskiptin vera lýjandi
og reyna mikið á en jafnframt að hún hefði skilning á stöðu
aðstandenda: „þú veist, það er ekki eins og þetta séu vondir
einstaklingar ... það er ekki það sem þetta snýst um. Þetta er
bara einhvern veginn, þeir eru bara í pattstöðu, það er bara
mjög algengt.“ Sigrún talaði þá um falskt öryggi þar sem
aðstandendur teldu margir að spítalinn væri öruggari staður
en heimili einstaklingsins.
Viðmælendur sýndu samúð með öldruðum sjúklingum
Landspítalans. Kristín sagði þá þakkláta fyrir þá aðstoð sem
þeir fengju og Margrét benti á að „þessi kynslóð sem eru
aldraðir ... þetta er fólk sem vill ekki vera með neitt vesen
...vill ekkert vera eitthvað að láta hafa of mikið fyrir sér.“
„Þetta er ömurleg staða,“ sagði Hafdís, og „það er ömurlegt
að vera eyrnamerktur sem biðsjúklingur.“Biðtíminn og óvissa
um framtíðina getur reynst öldruðum erfið, miðað við svör
viðmælenda. Kristín sagði sjúklingana vilja vera í öruggum
höndum og það að vita ekki hvað kæmi næst reyndist þeim
erfitt. „Þessi óvissa um að geta fengið eitthvað ... og að fara
þangað eða hingað og eitthvað svona ... hvað verður um mig?“
Of löng lega á spítala getur haft slæm heilsufarleg áhrif á
aldraðan einstakling. „Þú þarft ákveðinn tíma til að ná þér en
eftir það getur þú bara orðið innlyksa,“ sagði Bára og Sigrún
benti á að á spítalanum væri „allt umhverfið andstætt þínum
þörfum“, að aukin hætta væri á óráði, færniskerðingu og
spítalasýkingum. Hafdís taldi þá að eftir langa legu og flutning
á milli ýmissa deilda „þá eru margir einhvern veginn bara
búnir að gefast upp“.
Innri lausnir
Innri lausnir, samkvæmt svörum viðmælenda, snúa að
úrbótum innan Landspítalans. Hefja þarf útskriftarferlið
um leið og hægt er, þá helst strax við innlögn. Markmiðið er
alltaf númer eitt að fara heim, eins og Kristín sagði, og að
starfsfólk þurfi að „presentera mikilvægi þess að sjúklingar
útskrifist heim“. Fjóla lagði áherslu á að vinna jafnt og þétt
að útskrift frá fyrsta degi og þá í samvinnu við aðstandendur
og Margrét sagði að „það er svolítið mikið lykilatriði að allir
séu samstíga“. Bæta má skráningu, en það auðveldar fyrir
meðferð og við útskrift, samkvæmt Kristínu. Sama má segja
um uppvinnslu sjúklings, myndatökur, lyfjabreytingar og
annað slíkt; hana þarf að klára sem fyrst eftir því sem kostur
er en vegna álags á flæði innan spítalans óttast bæði Margrét
og Bára að ef til vill fái aldraðir ekki nægjanlega uppvinnslu og
vandanum verði ýtt áfram á næstu deild. Passa þarf því upp á
að aldraðir sjúklingar fái jafngóða uppvinnslu og aðrir og lagði
Hafdís áherslu á að vanda vel til útskriftar, meðal annars til að
minnka líkurnar á endurinnlögn. Fjóla taldi þá mikilvægt að
deildirnar ynnu vel saman, að starfsfólk skipti verkum á milli
sín og nýtti sér útskriftarteymi Landspítalans ef þörf væri á.
Endurhæfing utan spítalans kom þá einnig til tals en mögulega
væri hægt að útskrifa fyrr ef það úrræði væri eflt.
Ytri lausnir
Ytri lausnir, að mati viðmælenda, snúa fyrst og fremst að
umbótum í heimaþjónustu, betri nýtingu annarra úrræða og
fyrirbyggja óþarfar innlagnir. Allir viðmælendur sögðu frá því
að efla þyrfti heimahjúkrun að þeirra mati. Margrét myndi
vilja að hægt væri að sækja um nokkur innlit á dag í öllum
hverfum og sveitarfélögum án þess að biðtími væri of langur
og Sigrún myndi vilja að hægt væri að setja inn meiri þjónustu