Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 91

3. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 89
NIÐURSTÖÐUR
Ritrýnd grein | Peer review
Lýsing á þátttakendum
Í töflu 1 eru upplýsingar um bakgrunn 186 þátttakenda en
eins og sjá má var hlutfall karla og kvenna nokkuð jafnt og
um einn þriðji þátttakenda bjó í dreifbýli. Í töflu 1 eru einnig
upplýsingar um þá 20 þátttakendur sem mættu tvisvar í
mælingar.
Kristinn Tómasson, 1986). Prófið samanstendur af 11
spurningum og verkefnum sem einstaklingurinn leysir til
að meta áttun, athygli, minni og rýmisskynjun. Heildarstig
á prófinu spanna bilið 0-30. Prófið gefur vísbendingu um
alvarleika vitrænnar skerðingar og færri stig benda til meiri
skerðingar.
Þunglyndismat fyrir aldraða (GDS) er spurningalisti sem
notaður er til að skima fyrir þunglyndi hjá eldri einstaklingum
(Yesavage o.fl., 1982-1983; Margrét Valdimarsdóttir o.fl., 2000).
Þetta er sjálfsmatslisti sem samanstendur af 30 spurningum
sem einstaklingur svarar með já eða nei. Heildarstig listans
spanna bilið 0-30 og því fleiri stig sem einstaklingurinn fær, því
sterkari er vísbendingin um þunglyndi.
Gagnagreining
Forritið SPSS var notað við tölfræðilega úrvinnslu og
marktektarmörk sett við p < 0,05. Reiknuð var út miðsækni,
dreifing, tíðni og hlutföll fyrir bakgrunnsbreytur sem
lýstu öllum 186 þátttakendum og þeim 20 sem tóku þátt í
endurteknum mælingum.

Til að meta áreiðanleika endurtekinna mælinga á
heildarkvarða allra mælitækjanna voru bornar saman
niðurstöður fyrri og seinni mælinga þeirra þátttakenda
sem mættu tvisvar í mælingar. Reiknaður var áreiðan-
leikastuðullinn ICC2.1 (e. Intraclass Correlation Coefficient,
two-way random effect model, absolute agreement) (Koo
og Li, 2016) og 95% öryggisbil. ICC er afstæður stuðull með
gildi á bilinu 0-1 (Portney og Gross, 2020b), 0,50-0,75 merkir
ásættanlegan áreiðanleika og hærri stuðull en 0,75 táknar
góðan áreiðanleika (Koo og Li, 2016). Reiknuð var staðalvilla
mælinga (e. standard error of measurement) sem er í sömu
einingu og mælingin sjálf. Því lægri sem staðalvillan er, því
áreiðanlegri er mælingin (Portney og Gross, 2020b).
Cronbachs alfa og 95% öryggisbil voru reiknuð til að lýsa innri
áreiðanleika þeirra mælitækja sem innihalda fleiri en eitt
atriði (spurningar) sem saman eiga að endurspegla fyrirbærið
sem á að mæla (Tavakol og Dennick, 2011). Alfastuðullinn
tekur gildi 0-1, ef hann nær 0,70 telst innri áreiðanleiki vera
ásættanlegur og góður ef hann nær 0,80 (Andersen, 2000;
Tavakol og Dennick, 2011). Hugtakið innri áreiðanleiki á ekki
við um MLA og TUG en til viðbótar við heildarkvarða MFF-
athafnir og MFF-þátttaka reiknuðum við alfastuðul fyrir sjö
undirkvarða MFF-mælitækjanna.
Hugsmíðaréttmæti mælitækjanna var metið með því að
para þau saman, reikna út raðfylgnistuðul Spearmans
(e. Spearman‘s rho) milli allra mögulegra para og bera
niðurstöðurnar saman við hugsmíðina sem hvert mælitæki
byggir á (Portney og Gross, 2020b). Miðað var við að fylgnin
væri sterk ef stuðullinn náði 0,6, miðlungssterk ef stuðullinn
var á bilinu 0,3-0,59 og veik ef stuðullinn var lægri en 0,3
(Andresen, 2000). Hugsmíðaréttmætið var einnig rannsakað
með aðferð þekktra hópa (e. known-groups method) og Mann
Whitney U prófi. Með þessari aðferð er rýnt í hvort mælitæki
geti greint á milli hópa sem er vitað að eru ólíkir hvað varðar
fyrirbærið sem mælitækinu er ætlað að nema (Portney
og Gross, 2020a). Gengið var út frá þeirri tilgátu að vegna
óhjákvæmilegra öldrunarbreytinga kæmu eldri þátttakendur
að jafnaði verr út úr mælingum en þeir yngri. Einnig var gert
ráð fyrir því að þau mælitæki sem hafa verið notuð til að
skima fyrir jafnvægisskerðingum (A-Ö jafnvægiskvarðinn og
TUG) gætu greint á milli einstaklinga eftir byltusögu og þörf
þeirra fyrir gönguhjálpartæki, en hvort tveggja endurspeglar
jafnvægi eða jafnvægisskerðingu í daglegu lífi.
Mælitækin MLA, MFF-afhafnir, MFF-þátttaka og A-Ö
jafnvægiskvarði reyna sérstaklega á vitræna færni og minni
þátttakenda. Við mat á áreiðanleika þeirra voru því eingöngu
notaðar mælingar frá þátttakendum sem fengju að minnsta
kosti 21 stig á MMSE. Einn þátttakandi var undir þessu viðmiði
(21/20) sem skilur á milli þeirra sem eru mögulega með
minniháttar eða miðlungsmikla vitræna skerðingu (Folstein
o.fl., 2001).
Tafla 1. Lýsing á bakgrunni allra þátttakenda og þeim hluta hópsins sem tók
þátt í endurteknum mælingum
Bakgrunnsbreytur Allir
þátttakendur
(N=186)
Þátttakendur í
endurteknum
mælingum
(N=20)
Aldur (ár), meðaltal (sf) [spönn] 73,9 (6,3)
[65-88]
76,1 (5,6)
[69-86]
Aldurshópur
65-74 ára, fjöldi (%) 114 (61,3) 11 (55)
≥ 75 ára, fjöldi (%) 72 (38,7) 9 (45)
Kyn
Karlar, fjöldi (%) 97 (52,2) 10 (50)
Konur, fjöldi (%) 89 (47,8) 10 (50)
Búseta
Þéttbýli, fjöldi (%) 118 (63,4) 20 (100)
Dreifbýli, fjöldi (%) 68 (36,6) 0 (0)
Líkamsþyngdarstuðull (kg/m2),
meðaltal (sf) [spönn]
26,8 (3,8)
[17,4-38,9]
27,2 (3,5)
[19,2-33,6]
Notar gönguhjálpartæki, fjöldi (%) 28 (15,1) 3 (15)
≥ 1 bylta á síðasta ári, fjöldi (%) 59 (31,7) 8 (40)
Áreiðanleiki endurtekinna mælinga og innri
áreiðanleiki
Tafla 2 sýnir áreiðanleika endurtekinna mælinga fyrir öll
mælitækin. ICC-stuðullinn var hæstur fyrir MFF-athafnir en
lægstur fyrir MFF-takmörkun á þátttöku. Staðalvilla MLA-
spurningalistans var áberandi há.
Í töflu 3 eru upplýsingar um innri áreiðanleika fyrir tíu kvarða
sem tilheyra MFF-mælitækjunum, A-Ö jafnvægiskvarðann,
MMSE og GDS. Innri áreiðanleiki var hæstur hjá A-Ö jafnvægis-