Heilbrigt líf - 01.12.1942, Side 98

þar, að ekki hafi verið bent á annað, er sé líklegra til að skýra
þetta, en „stórkostlega auknar samgöngur milli sveita og lands-
hluta, sem og almennari utanfarir ungs fólks, auk þess sem fleira
og fleira fólk flyzt úr einangruninni í sveitunum og tekur að lifa
í kauptúnum og kaupstöðum með hinni nánu sambúð og viðskipt-
um, er því fylgdi“. Eg efast um, að stórkostlega auknar samgöng-
ur milli sveita og landshluta frá því, sem áður var, hafi átt sér
stað á síðari hluta 19. aldar, og jafnvel þótt fyrsti þriðjungur
þessarar aldar væri tekinn með, mundi svipað verða uppi. Það
voru einmitt mjög miklar samgöngur milli sveita og landshluta
á miðöldum Islands og allt fram um síðustu aldamót, sem nú
eru ýmist lagðar niður að mestu. eða öllu, eða hafa breytzt að mjög
verulegij leyti. Og þeim samgöngum var þannig varið, er jafnframt
er litið á heilbrigðisháttu á gististöðum — en þeir voru, þegar því
var að skipta, hvert einasta býli á landinu —, að ætla má, að þær
hefðu verið langtum stórvirkari útbreiðslutæki fyrir berklaveik-
ina en samgöngur nútímans, þótt meiri kunni að vera að vöxtun-
um, sem ég efast þó um að sé, í hlutfalli við mannfjölda. Ég á
fyrst og fremst við förumannalýðinn, sem fór um landið árið um
kring, að vísu ekki mjög fjölmennur í meðalárum eða betri, en
fjölgaði svo að þúsundum skipti, hvenær sem verulega harðnaði
i ári, og var efalaust betur fallinn til að flytja hvers konar sóttir
en ferðalangar nú á dögum. En auk þess voru nokkurs konar
þjóðflutningar vinnandi fólks milli sjávar og sveita vor og haust
á hverju ári: karla og kvenna í sveitirnar á vorin í kaupavinnu
og heim aftur á haustin, karla á haustum og vetrum „í verið“,
og heim þaðan á vorin. Og' þetta fólk þaut ekki um landið þvert
og endilangt á 1—2 dögum, án þess að koma við, nema á stöku
stað, svo sem nú er titt. Nei, ónei, það fór labbandi, eða, þegar
bezt lét, ríðandi fót fyrir fót, var oft vikum saman á leiðinni
og hafði að þvi skapi marga gistingarstaði. Þá voru skreiðarferð-
ir Norðlendinga vikum saman suður á land eða vestur undir
Jökul. — Varla skipta „almennari utanfarir ungs fólks“ miklu
máli. Þær hafa aukizt mest eftir að berklaveiki var orðin tíð i
landinu, og því engu meiri hætta á berklasmitun erlendis en hér.
Elutningur sveitafólks í kauptún og kaupstaði fór ekki verulega
að magnast fyrr en upp úr aldamótunum síðustu, en þá var berkla-
veiki þegar farið að gæta til muna, og' það líklega drjúgum meir
en af skýrslum verður ráðið. Og, þó að hollustuháttum í kaup-
stöðum og kauptúnum sé, og væri einkanlega þá, áfátt í mörgu,
224
Heilbrigt líf