Heima er bezt - 01.04.2003, Blaðsíða 29

menn kæmust suður yfir Álfta-
skálará, er fellur milli Grímstungu og
Haukagils, og grýtti á móti þeim.
Tók nú Björn ísaksson á sig tötur og
fór suður yfir ána. Ætlaði Einar hann
förumann og grýtti að honum. Réðist
þá Björn að presti og áttu þeir fang-
brögð. Mátti Björn betur, kom presti
undir, sleit niður brækur hans og
barði á honum. Hvekktist prestur við
þetta og gætti sín betur en áður.
Svo fór að lokum að hann var
ákærður fyrir óviðeigandi framkomu
og dæmdur frá prestskap og var hon-
um margt til fundið, enda af nógu að
taka svo sem prang brennivíns,
hneykslanlegur drykkjuskapur og
ósæmilegt orðbragð. Eitt var það að
vinnukona hans er Helga hét, varð
þunguð og féll grunur á að væri af
völdum prests. Eitt sinn fóru þau
fram á Grímstungnaheiði í fjaðraleit
og þótti hún eftir það verða léttari en
er tilrætt var um það hafði klerkur
það í spotti og mælti: „Ojá, ójá, mað-
ur“ - það var máltak hans - „ef Sýr-
vatnsás kynni að tala vissi hann af
barninu hennar Helgu.“
Heitir svo örnefni eitt á
Grímstunguheiði. Aldrei varð það þó
upplýst honum til sakfellis.
Jónas prófastur á Höskuldsstöðum
kvað upp þann dóm, ásamt sínum
meðdómsmönnum, að Einar prestur
skyldi láta af embætti og yfirgefa
staðinn. Er prófastur hafði lesið upp
dóminn í Grímstungukirkju, i viður-
vist klerks og meðdómsmanna sinna,
mælti hann:
„Þér verðið nú, monseur Einar, að
gjalda mönnum þessum fyrir ómak
sitt.“
Einar mælti:
„Nú, má það ekki vera nema mon-
seur.“
Hljóp hann þá fram eftir kirkjunni
að bita sem hempa hans var lögð á,
tók hana, hljóp innar að kórsdyrum,
kastaði henni til þeirra og sagði:
„Takið þið við henni brúnku og
skeinið ykkur á henni, og svei
henni.“
Varð nú Einar prestur undan að
láta og fór að Öxl í þingi, en Jón
Jónsson, er verið hafði prestur og
prófastur að Rípi í Hegranesþingi í
ártugi, fluttist vestur að Grímstungu.
Að Öxl er hann íjórum árum síð-
ar,1789, en fer þá að búa í Hvamm-
koti við Hvamm í Vatnsdal. Fylgdi
honum kona hans, fmba strympa, og
sonurinn, Ólafúr drellir.
Ekki mun Einar prestur hafa ver-
ið staðfastur við búskapinn. Flakkaði
hann á sumrum og kallaði ferðir þær
reisur. Eitt sinn var hann til vetursetu
á Akri með Ambimi frænda sínum,
syni Árna prests á Bægisá. Arnbjöm
átti Sigurlaugu dóttur Guðrúnar
Skúladóttur á Torfalæk og Bjarna -
bónda eins er búið hafði að Kálfs-
hamri. Átti Guðrún og aðra dóttur
óskilgetna er Guðrún hét.
Eitt sinn var Einar spurður hvernig
honum líkaði vist á Akri. Svaraði
hann þá:
„Þar er aðgjörðalaust meinlæti,
ánægjulegur friður og yfirgnæfanlegt
hungur.“
Þau hjón kallaði hann „Skarnbjörn
pjaka“ og „Laugu nurtu“
Nú var það um vorið 1810 að Ein-
ar fór um Vatnsdal að austanverðu og
út að vestan, en er hann kom á Gils-
staði fór hann yfir til Hvamms. Bjó
þá þar Jón hreppstjóri Jónsson og
kona hans Sigríður Bjarnadóttir
prests frá Mælifelli. Einar settist á
bekk í bæjardyrum og sagði við hús-
freyju:
„Nú er ég kominn að deyja hjá
þér.“
„Ekki er það víst, Einar minn,“
sagði hún.
„Látum svo vera,“ kvað hann, „ég
ætla að gista hjá þér í nótt.“
Að morgni var hann veikur og
færður í rúm frarn í stofu og báru
menn hann. Hélt hann þó á keyri í
annarri hendi en peningabuddu í
hinni, spurði að flauelsbuxum sínum,
hældi keyrinu og spurði:
„Þykir ykkur það ekki fallegt?“
Lá nú Einar í niðurgangssýki í
hálfan mánuð. Að Hvammi kom Páll
prestur að Undirfelli og spurði Einar
þá hvort Pjakkur“ væri á stað kom-
inn. Lét hann sér fátt um finnast
komu hans en örvænti sér þó. Öðru
sinni kom prestur og spurði þá hús-
freyja hvort Einar vildi eigi að hann
kæmi til hans.
Einar svarar:
„Hvað mun hann segja nema það
ég veit, sem verið hefi kapelán og
prestur í 27 ár. Veit ég allt hvað hann
segir og mun segja.“
En er hann var spurður því hann
kallaði prest „Pjakk“ svaraði hann:
„Er ekki pjakkað með páli? Nú held-
urðu kannski, Sigríður Bjamadóttir,
að ég sé skammlífur, en sá vísi mað-
ur Halldór prestur á Breiðabólstað
fyrrum mælti - og mundi hann vel
vita - að ég yrði áttræður. Nú er eitt
ár þangað til.“
En stundu seinna var Einar lát-
inn. Skorti hann einn vetur á áttræð-
an.
Lokið var þá ævi hins eftirminni-
lega guðsmanns, Einars prests Ei-
ríkssonar í Grímstungu, er fékk við-
urnefhið prestlausi eftir að hempan
var af honum dæmd. Hann var gáfu-
maður að vitsmunum sem frændur
hans, segir Gísli Konráðsson, en
undarlegur í háttum, hrekkjóttur og
illur, styrkur að afli, illa þokkaður og
engum harmdauði.
Skýringar.
Grímstunga: Bær, stórbýli, og fyrr-
um kirkjustaður innarlega í vestan-
verðum Vatnsdal i Austur-Húna-
vatnssýslu
Smálki: matarleifar
Sleikja um gáms eða gams eða
gamms: lifa á munnvatninu.
Monseur: ekki mátti nefna hann séra
eftir að hempan hafði verið dæmd af
honum
Heimildir:
íslandssaga L - Ö eftir Einar Laxness, bls 37
Húnvetnigasaga eftir Gísia Konráðsson
bls: 167, 249, 304, 305, 319, 336, 339 - 342,
489,490.
Islenskar æviskrár 1. bindi
Blanda III, bls 167-172.
Heimaerbezt 173