Heima er bezt - 01.04.2003, Blaðsíða 38

öldum, þar sem eigast við ríkir menn
og fátækir, aðalsmenn og ánauðugir
bændur, meistarar og sveinar, frjálsir
menn og þrælar og þar fram eftir
götunum. A öllum tímum hafa sem
sé kúgarar og hinir kúguðu staðið
andspænis hvorir öðrum og háð sam-
fellda baráttu leynt og ljóst og að síð-
ustu hefur svo þjóðfélaginu verið
breytt og það endurskapað með ein-
hvers konar byltingu hinna kúguðu
stétta.
Síðan rekja þeir hvernig borgara-
stéttin braut niður veldi lénsaðals og
landeigenda og tók völdin í sínar
hendur í frönsku byltingunni. Því
næst skilgreina þeir hvemig iðn-
byltingin breytti þjóðfélagsgerðinni
á þann veg aó þá komu fram nýir
og borgaralegir auðmenn sem áttu
framleiðslutækin og náðu þannig
völdum yfir hinni fjölmennu
verkamannastétt. Síðan hefur auð-
magnið tilhneigingu til að safnast
á færri og færri hendur og þar
með breikkar sífellt bilið milli
hinna fáu ríku og hinna fjöl-
mörgu snauðu. Þegar slík þróun
hefur þannig haldið áfram nógu lengi, munu að lokum ör-
eigamir rísa upp gegn kúgurum sínum í allsheijar bylt-
ingu, brjóta veldi eignamannanna á bak aftur og stofna að
því loknu nýtt þjóðskipulag í anda jafnaðarstefnunnar, þar
sem samfélagið á framleiðslutækin og allur stéttamunur
hverfur úr sögunni. í niöurlagi ritsins segir síðan:
„Kommúnistar álíta sér ekki sæmandi að leyna skoðun-
um sínum. Þeir lýsa því þess vegna
opinberlega yfir að tilgangi þeirra
verði aðeins náð í allsherjarbyltingu.
Látum ríkjandi stéttir skjálfa af ótta
við Kommúnistabyltinguna. Öreigam-
ir hafa engu að tapa öðru en hlekkjun-
um, en þeir hafa heila veröld að vinna.
Öreigar allra landa sameinist.“
í byltingunni 1848 fluttist Marx aft-
ur heim til Þýskalands og hóf blaðaút-
gáfu á ný. En þessi bylting var fljót-
lega bæld niður með harðri hendi og
þá varð Marx útlægur í annað sinn.
Hann fluttist þá til Englands og settist
að í Lundúnaborg, þar sem hann
fékkst við margs konar rannsóknir og
ritstörf. Einnig beitti hann sér fyrir
stofnun Fyrsta alþjóðasambands
verkamanna 1864 og kom víða við
sögu í þjóófélagsmálum og umræðu.
Þar í Englandi samdi hann viðamesta
verk sitt, Das Kapital eða Auðmagnið,
sem byrjaði að koma út árið 1867. í
því fjallar hann um lögmál fjármagns
og vinnuafls sem og hið margslungna samspil þessara
þátta í efnahagslífinu. Með kenningum sínum og ritverk-
um hafði hann hrundið af stað voldugri stjórnmálahreyf-
ingu sem æ síðan hefur haft mikil og margvísleg áhrif.
Sjálfur barst hann ætíð lítið á og lifði að mestu í kyrrþey,
þar sem hann sökkti sér niður í fræði sín, rannsóknir og
ritstörf. Alla ævi var hann fátækur, en komst af fjárhags-
lega með stuðningi skoðanabróður síns og vinar, verk-
smiðjueigandans Friedrich Engels. Karl Marx féll frá árið
1883, 65 ára að aldri.
Úr hlaðvarpanum Framhald afhls. 14H
Ekki eru þessar götur dýranna að öllu jöfnu hornréttar
eða beint „lagðar" heldur mjög gjarnan hlykkjóttar og
ekki alltaf hægt að átta sig á hvað ráðið hafi staðsetningu
þeirra og stefnu, en að öllum líkindum hcfur þar þó borið
hæst lögmál þægindanna og þess hvar greiðfærast var.
Svo voru auðvitað líka reiðgöturnar, þar sem hcsta-
menn tíðkuðu ferðir sinar, og þær er hægt að finna enn í
dag, sem afleiðingu alls þessa hcstastúss sem landinn iðk-
ar.
Ýmissa gerða hafa göturnar verið, allt eftir því hvert
hlutverk þcirra var. Sumar voru ferðamannaleiðir, aörar
þjóðbrautir og svo einkagöturnar, scm svo má nefna, þær
sem urðu til af umfcrð einstakra bæja, eins og fyrr getur.
Einhveijar afleiddar merkingar hafa verið til um götu-
heitið og munu jafnvel vera dæmi um að bilið milli
rúmanna í baðstofunum gömlu hafi verið kallað gata, svo
mannfólkiö hefur ekki bara arkað götuna í haganum held-
ur líka á milli rúma sinna innanbæjar.
Ýmsir hafa örugglega orðið til þcss að yrkja um götu-
slóða kynslóðanna og er nokkuö við hæfi að enda þessa
hugleiðingu á einni slíkri, sem undirritaóur heyrði nýlega,
en þar segir um þessa sporaglímu fótanna:
Götur hertar gengnu spori,
gestum veittu hraut um engi.
LiJ'i merktar, þreki og þori,
þegnum Jleyttu áfram lengi.
Guójón Baldvinsson.
182 Heima er hezt